Ελευ­θε­ρία και Τέχνη

«Κάθε μορφής κατεστημένο της αστικής τάξης περιφρουρεί τα προνόμια του. Ελέγχει την πολιτική κι όλες τις εξουσίες κάτω απ’ την υποκριτική δικαιολογία ότι διασφαλίζει τον νόμο και την τάξη.

Όταν όμως λέει νόμο, εννοεί τους καταπιεστικούς θεσμούς που κατοχυρώνουν τα συμφέροντα του και τάξη είναι οι ποικιλώνυμοι φρουροί που με ευτελή αμοιβή και πολύ δουλικότητα το εξυπηρετούν. Μα, έρχονται ιστορικές στιγμές που αμφισβητούνται τα προνόμια και σκουριάζουν οι πανοπλίες των φρουρών.

Τότε το κατεστημένο δείχνει το πραγματικό του πρόσωπο. Δεν έχει περιθώρια να υποδυθεί ούτε τον φιλάνθρωπο ούτε τον πατριώτη. Μετέρχεται κάθε μορφής βίας καταλύει νόμους, μεθοδεύει βασανιστήρια, ξεπουλά ιστορικά εθνικά συμφέροντα (κυπριακή τραγωδία). Οργανώνεται η πνευματική αντίδραση, οξύνεται και εξυπηρετείται από κάθε είδους καιροσκοπικούς μικροκονδυλοφορους. 

Επειδή ο πόθος για τη λευτεριά είναι οικουμενικός ρυθμός ζωής, οι κρατούντες τον καπηλεύονται, ψευδολογώντας ότι τάχα κινδυνεύει η λευτεριά της σκέψης και της συνείδησης. Ξαφνικά ανακαλύπτουν την ιερότητα της τέχνης που κινδυνεύει από επιδρομές βαρβάρων στο άβατο άλσος της και σαλπίζουν συναγερμό για τη σωτηρία της. Λένε πως δίχως αυτούς η τέχνη θα πέσει  στα δόκανα της στράτευσης και της καθοδήγησης. Μα είναι πραγματικά ελεύθερη η τέχνη;

Είναι δηλαδή φαινόμενο δίχως προσδιοριστικά σύνορα; Τάχατε είναι τόσο ανεξάρτητη που κινείται στον τόπο και στο χρόνο με εξωκοινωνική και εξωγήινη υπόσταση; Η στοιχειώδης ιστορική γνώση μας πληροφορεί πως η τέχνη είναι μορφή με τα δικά της μέσα στενά  πάντα συνδεμένη με την κοινωνία που τη δημιουργεί. Ότι η τέχνη αλλάζει κατευθύνσεις σε μεγάλες χρονικές περιόδους , γιατί συμπορεύεται στο ίδιο κανάλι με τα προβλήματα που απασχολούν κάθε φορά τον άνθρωπο. Τα προέχοντα προβλήματα όχι για να τα λύσει η τέχνη λογικά αλλά για  να καταγράψει  τις συναισθηματικές παραδοχές ή τις απωθήσεις τους. Κι όταν ακόμα η τέχνη δεν έχει προσλάβει τη λειτουργικότητα που απόκτησε σε προηγμένες κοινωνίες , όταν χρησιμοποιείται για εξευμενισμό των φυσικών στοιχείων ή σαν φυλαχτό και σκιάχτρο των κακών πνευμάτων (τοτέμ – σπηλαιογραφίες – ξόανα) γεννιέται από τις αντιλήψεις της πρωτόγονης κοινωνικής ζωής ,της γεμάτης από φοβίες και δεισιδαιμονίες.

Η κοινωνική  της γέννησης καθορίζει και τον κλάδο της τέχνης, που της είναι κάθε φορά προσφορότερος να την εξυπηρετήσει.

Οι Αιγύπτιοι έκαναν τη θαυμαστή νεκρική τέχνη, γιατί πίστευαν πως ο άνθρωπος θ’ αντιμετωπίσει μεταθανάτια τις ίδιες ανάγκες ζωής, πως θ’ ασχοληθεί και στα ίδια επαγγελματικά του έργα (ταρίχευση – πυραμίδες – βασιλικοί τάφοι –νεκρικά κτερίσματα).

Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος με το αξίωμα μέτρον πάντων ο άνθρωπος, θεοποίησε το ανθρώπινο κορμί. Έδωσε για πρώτη φορά στην ιστορία του πολιτισμού ανθρώπινη μορφή και στους θεούς του. Ανάπτυξε την γλυπτική ,σμίλευσε την αγαλματοποιία που ήταν κατάλληλη ν’ ανθοφορήσει το ανθρώπινο σώμα και χάραξε την ιστορία και τα κατορθώματά του πάνω σ’ ανάγλυφα.

Η γλυπτική ήταν ο πιο κατάλληλος κλάδος της τέχνης για ν’ απεικονίσει την ανθρώπινη ύπαρξη στη φυσική της κατάσταση. Ο χριστιανισμός αγνόησε τη γλυπτική που με τις τρεις διαστάσεις και τον όγκο της έδινε την παραίσθηση του πραγματικού, ανάπτυξε τη δισδιάστατη ζωγραφική. Η ζωγραφική με την ευλυγισία του υλικού της μπορούσε ν’ αποδόσει τα μεταφυσικά της οράματα.

Να προχωρήσει «πέραν του οπτικού δρώμενου» προς το αόρατο, το ανιχνευόμενο δήθεν μόνο διαισθητικά.

Κι ο ισλαμικός κόσμος, ίσως από αδυναμία να συλλάβει ή να μορφοποιήσει ιδέες, ανάπτυξε με πρωτοτυπία και μαστοριά τον κλάδο της διακοσμητικής.

Κι η δυτική τέχνη από την Αναγέννηση ,αναπτύσσοντας τον ορθολογισμό και την επιστημονική παρατήρηση ,οδήγησε την τέχνη στην ψευδαίσθηση της πραγματικότητας – στο νατουραλισμό.

Πού οφείλονται τούτες οι βαθιές μεταλλαγές στην τέχνη ; Γιατί εγκατέλειψε το ρυθμικό σύμμετρο ,την αρμονία ,την «θέλγουσα» ηρεμία του αρχαίου ελληνικού κόσμου και βυθίστηκε με το χριστιανισμό στη φλεγόμενη ταραχή της ψυχής και στην εσωστρεφή έκταση του οραματιστού; Δεν υπάρχει καμμιά άλλη εξήγηση παρά μόνο ότι η τέχνη ακολουθεί απ’  την αποστολή της τις κοινωνικές μεταλλαγές. Είναι ο ευπαθής σεισμογράφος των κοινωνικών συμβάντων. Κι όταν οι κοινωνίες αντικαθιστούν τις παλιωμένες ιδέες τους, μετατοπίζουν τους στόχους τους με άλλους καταλληλότερους για την προκοπή τους, αλλάζοντας  και το πρόσωπο της τέχνης. Ολόκληρη χιλιετηρίδα η βυζαντινή τέχνη ,αγνόησε την ύπαρξη του φυσικού κόσμου , γιατί οι στόχοι που έθεταν ήταν «επέκεινα του κόσμου τούτου».

Είναι λοιπόν η τέχνη ένα δένδρο που οι ρίζες του ποτίζονται στα κατάβαθα της εκάστοτε κοινωνικής συνείδησης και χωρίς καμμιά εξωτερική προσταγή, γεννιέται, αναπτύσσεται και δεσμεύεται απ’ αυτή.  Μέσα σ’ αυτό το χώρο προσδιορίζονται τα πλαίσια της ελευθερίας της. Κι όταν η κοινωνική συνείδηση είναι ομόφωνη ,η τέχνη ακολουθεί μία μοναδική κοίτη (Βυζάντιο – Αίγυπτος).Όταν όμως είναι διχασμένη , κι υπάρχουν αντιμαχόμενες θέσεις για τη ζωή και τον άνθρωπο ,τότε η τέχνη διχάζεται, σπάει σε κομμάτια, παίρνει αγωνιστικό χαρακτήρα.

Ένα τμήμα της τέχνης εξακολουθεί να οραματίζεται με νόστο το παρελθόν,  θρηνεί για ότι χάθηκε και προσπαθεί να το αναβιώσει. Μια άλλη τάση ακολουθεί την εύκολη λύση της εξυπηρέτησης του κατεστημένου, και τέλος υπάρχουν οι ζωντανές τάσεις που κριτικάρουν, ξεσκεπάζουν ,παίρνουν θέση.

Μα οι τελευταίες τούτες τάσεις χαρακτηρίζονται από το κατεστημένο ,τέχνη στρατευμένη ,πολιτικοποιημένη, ανελεύθερη γιατί  αμφισβητεί την εξουσία του. Φωνάζει λοιπόν με όλα  τα μεγάφωνα της «φύλακες γρηγορείτε –κινδυνεύει η ελευθερία της τέχνης».

Μα δεν ξέρω αν χαρακτηρίζουν την τέχνη υπόδουλο, όταν απεικόνιζε μόνο βασιλιάδες – αυλικούς – πάπες – καρδινάλιους – στρατηγούς και τραπεζίτες.

Όταν επιδιώκει να παρασύρει τον καταπιεζόμενο σε ψυχικό εφησυχασμό να τον ουδετεροποιήσει να τον απομακρύνει απ’ τα προβλήματά του.

Υπάρχει όμως μια «άβατος περιοχή» που καμιά δύναμη εξωτερική δεν μπορεί να την παραβιάσει. Δεν υπάρχει εξουσία που να διατάζει «κάμετε τέχνη» και μάλιστα «τέτοιου είδους τέχνη».  Γιατί ο φορέας της τέχνης, ο  καλλιτέχνης , δεν μπορεί να κάνει βιώσιμη δημιουργία, αν δεν είναι ο ίδιος φορέας βιωμάτων όχι μόνο ατομικού αλλά υπερατομικού ενδιαφέροντος, που είναι δηλαδή εκφραστής κάποιας κοινωνικής συνείδησης.

Γιατί για να είναι τέχνη πρέπει να είναι μια  καινούργια δημιουργία πέραν την γνωστής ,να είναι μια καινούργια γένεση.  Και κανείς δεν μπορεί να διατάξει – τη γένεση.

Πρόκειται για ένα σημαντικό άρθρο του Νίκου Αλεξίου που δημοσιεύτηκε στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (14/8/1976).

Πρόκειται για ένα σημαντικό άρθρο του Νίκου Αλεξίου * που δημοσιεύτηκε στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (14/8/1976).

Το σόου τελείωσε, το δράμα συνεχίζεται - Στάθης

Σόου ή φάρσα; Το ερώτημα αφήνει την τραγωδία αδιάφορη. Ας πούμε καλύτερα κομέντια της θλίψης. Όπως και να ’χει, όταν κατέβηκε η αυλαία στη Βουλή, η φράου Μέρκελ βγήκε με τον κ. Ζάεφ για ένα ποτάκι στο μπαράκι «Μακεδονία», οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί είχαν αρχίσει (την ίδια και την αυτή ημέρα – τι σύμπτωση!) και η Ιταλία άνοιγε λακριντί με το ψευδοκράτος της Τουρκίας στην Κύπρο για τα κοιτάσματα.

Μεγάλη επιτυχία, τέτοια που γονάτισε τον κ. Πικραμμένο πάνω στο βήμα της Βουλής. Εκείνη που δείχνει ατάραχη, αλλά πλέον και κάπως κατηφής, είναι η Αριστερά που Γονάτισε. Για το σκάνδαλο Novartis ήξεραν και οι κότες. Και έκαναν τις κότες. Το ίδιο και η τρέχουσα κυβέρνηση, η οποία ουδεμία κίνηση έχει κάνει εναντίον αυτής της εταιρείας ή οποιασδήποτε άλλης μετέρχεται τέτοιες έκνομες μεθόδους (σχεδόν όλες). Το έργο έχει ανατεθεί στη Δικαιοσύνη. Πολύ βολικό. Όταν όμως ήρθε η δικογραφία στη Βουλή ο κ. Τσίπρας θυμήθηκε τις πολιτικές ευθύνες.

Όντως πολύ βολικό αυτό το δίπορτο (μεταξύ Δικαιοσύνης και κυβέρνησης). Έρχονται συρόμενοι στη Βουλή πολιτικοί με σκοπό να αναδειχθούν τυχόν ποινικές ευθύνες που φέρουν και ο Τσίπρας αίφνης νίπτει χείρας και ομιλεί για πολιτικές ευθύνες. Δεν βγάζεις άκρη!

Και αυτό το «δεν βγάζεις άκρη» είναι εδώ και καιρό το επίσημο δόγμα διακυβέρνησης της χώρας. Ο ΣΥΡΙΖΑ εισήγαγε στην πολιτική ζωή το παράλογο και την παράνοια, ακριβώς διότι αυτό που κάνει είναι παρανοϊκό. Επικαλείται τον Βελουχιώτη καιεκπλειστηριάζει σπίτια. Κάνει εκδηλώσεις για την ΕΠΟΝ και κόβει τα επιδόματα ανάπηρων παιδιών. Χθες στη Βουλή, ουδείς κυβερνητικός ανέσυρε από τη δικογραφία κάποιο στοιχείο «να το τρίψει στη μούρη» όσων η κυβέρνηση διά της Δικαιοσύνης κατηγορεί.

Ο ίδιος μάλιστα ο Τσίπρας κατέφυγε κι αυτός στον Μπρεχτ για να αντικρούσει τον κ. Σαμαρά, λέγοντας ότι «δεν έχει σημασία τι λέει κάποιος, αλλά ποιος το λέει» (αυτό μάλλον ο παλιός μου καθοδηγητής Θανάσης Καρτερός θα του το έγραψε, διότι ο Τσίπρας σκαμπάζει από Μπρεχτ όσο η Λέσβος από τη Μυτιλήνη). Εν τοιαύτη περιπτώσει, όμως, αν αξία έχει κάτι αναλόγως με αυτόν που το λέει, αυτά που είπε ο Μίκης ή ο Γλέζος είναι ακροδεξιά; Αυτά που έλεγε ο ίδιος ο Τσίπρας για το σκίσιμο των Μνημονίων ή για τις Γερμανικές Πολεμικές Επανορθώσεις, ακροδεξιά ήταν; Ή μήπως όταν τότε απευθυνόταν στον λαό, απευθυνόταν σε «ετερόκλητους όχλους»; Αυτή η όπερα μπούφα, αυτή η φάρσα του παραλόγου, αυτός ο παροξυσμός του αμοραλισμού έχουν φθάσει στα όριά τους. Θα σταθώ μόνο σε δύο σημεία. Το πρώτον, όταν η κυρία Χριστοδουλοπούλου (για τους φίλους, Τασούλα) μου λέει να πάω στον διάολο, εγώ πάω! Δεν μπορώ να αρνηθώ την προτροπή μιας τόσο ευγενικής κυρίας, όπως άλλωστε δεν παρέλειψα να ανταποκριθώ στην έκκληση της κυρίας («βουλεύτριας») Σίας Αναγνωστοπούλου προς τις «Πουτάνες του Νότου» εναντίον του κ.Ντάισελμπλουμ, όστις όμως είναι υπέρ του Τσίπρα. Μπερδεύομαι.

Το δεύτερον αφορά την προ ημερών απόφανση του κ. Κοτζιά ότι οι άνθρωποι (εν προκειμένω οι παραπεμπόμενοι) πρέπει «να αποδείξουν την αθωότητά τους». Μπορεί να το είπε εν τη ρύμη του λόγου ο κ. Υπουργός, θα μπορούσε να το ανασκευάσει, ουδείς αλάνθαστος! Ποιος; ο Κοτζιάς!; να κάνει λάθος ο Κοτζιάς;! Δεν είσθε με τα καλά σας! Κάνει ποτέ λάθος ο ναρκισσισμός και η υπεροψία; Ποτέ! Επανήλθε λοιπόν ο κ. Κοτζιάς και διέψευσε όσα είπε, διέψευσε τα αυτιά μας, μας έβγαλε μουρλούς. «Ξαναπαίξαμε» τη δήλωσή του στο γραφείο, ακούγαμε όσα με στεντόρεια φωνή επί λέξει είχε πει, και ο κ. Κοτζιάς μας έβγαζετρελούς, μοντάριζε τις λέξεις του, κατά το δοκούν, ξεδιάντροπα, μας έβγαζε θεόμουρλους εμάς και όλους τους Έλληνες, όλους τους «ετερόκλητους όχλους». Δεν βγάζεις άκρη!

Όμως το πράγμα έχει και συνέχεια! Την ίδια φράση που στέλνει το τεκμήριο της αθωότητας στα κάτεργα, ξεστόμισε στη Βουλή και ο ίδιος ο Υπουργός Δικαιοσύνης, ο κ. Κοντονής! Είπε ότι εύχεται οι υπό διερεύνηση κ.κ. Πικραμμένος, Σαμαράς, Στουρνάρας και όλοι οι υπόλοιποι «να αποδείξουν ότι είναι αθώοι». Είναι να μένει κανείς με το στόμα ανοιχτό.

Για την ώρα «άνθρακες ο θησαυρός». Και δεν αποκλείεται στο τέλος να βγάλει λάδι και τη Novartis ο Τσίπρας. Εδώ έβγαλε λάδι την Τρόικα, τους Ρότσιλντ και τη ματωβαμμένη Μέρκελ, με τη Novartis θα κωλώσει;

Πηγή: topontiki.gr

Εβδομάδα δακρύων για το πολιτικό μας σύστημα...

Εβδομάδα δακρύων για το πολιτικό μας σύστημα μπορεί να χαρακτηριστεί η εβδομάδα που πέρασε. 

Κλάμα παντού όμως θα μείνω μόνο στο δάκρυ του Πικραμένου καθώς όλα τα άλλα μπουμπούκια είναι λίγο πολύ γνωστά και αναμενόμενη η κάθε είδους αντίδρασή τους. 

Ο κ. Πικραμένος δικαιολογημένα μπορεί να δακρύσει καθώς είναι άμαθος στο πώς να συμπεριφερθεί όταν βρεθούν επι σκηνής τα έργα και οι μέρες του. 

Προστατευμένος από τον μανδύα του τηβέννου δεν κρίθηκε ποτέ για τις αποφάσεις του, όμως τώρα τα πράγματα είναι αλλιώς. 

Το ερώτημα λοιπόν για τον Πικραμένο δεν είναι αν είναι η όχι αθώος, ούτε φυσικά το παρελθόν της οικογένειας του. 

Το ερώτημα είναι γιατί αυτός ο Παναγιώτης Πικραμμένος, δέχθηκε να είναι πρωθυπουργός της ντροπής αφού ως έμπειρος δικαστής γνώριζε τι καλείται να κάνει ως μνημονιακός πρωθυπουργός. 

Γιατί δέχθηκε δηλαδή να είναι κάτι ανάλογο με τους πρωθυπουργούς που διόριζε ο Χίτλερ τα χρόνια της κατοχής. 

Γιατί δέχθηκε να ανέβει επί σκηνής τι στιγμή που ήξερε ότι και οι μπαμπάδες η οι παππούδες του είχαν κατοχικό παρελθόν και ήταν οι εκλεκτοί στους οποίους ο Χίτλερ εμπιστεύτηκε την εκτύπωση των προπαγανδιστικών εντύπων των Ναζί, στην Γερμανική, Ιταλική και Ελληνική γλώσσα. 

Όχι λοιπόν άλλα δάκρυα Στέλλα γιατί τέτοια δάκρυα επαναφέρουν μνήμες και δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο φασισμός «δηλώνει παρόν» όσο υπάρχουν Πικραμένοι.

Ανδρέας Κεσίδης