Το 1961 ο καθηγητής ψυχολογίας του πανεπιστημίου Yale, Στάνλεϊ
Μίλγκραμ, διεξήγε ένα ιστορικό πείραμα που έδειξε ότι άνθρωποι που βρίσκονται
σε θέση εξουσίας είναι ικανοί να προβούν σε πράξεις που αντιβαίνουν στην κοινή
λογική και το αίσθημα δικαίου παραβιάζοντας την ίδια τη συνείδηση τους, αρκεί
αυτές να γίνονται κατόπιν εντολής από μία εποπτεύουσα αρχή που υποτίθεται πως
κατέχει υψηλού επιπέδου γνώση και δρα με καλό σκοπό.
Στο πείραμα, ένας εκπρόσωπος της
επιστημονικής ‘αρχής’ διαχώριζε μία ομάδα ατόμων σε ‘δασκάλους’ και ‘μαθητές’, παρέχοντας στους
πρώτους την εξουσία να ελέγχουν τους δεύτερους ως προς τη γνώση τους σε
συγκεκριμένες ερωτήσεις και να τους τιμωρούν μέσω της πρόκλησης σταδιακά
αυξανόμενης έντασης ηλεκτροσόκ όταν δε γνώριζαν τις σωστές απαντήσεις.
Αν κατά τη διάρκεια του πειράματος ο ‘δάσκαλος’ αμφισβητούσε τη χρησιμότητα του ή πάθαινε κρίση συνείδησης, παρενέβαινε ο επόπτης με ‘παραινέσεις’ και ‘απειλές’, ζητώντας του να ολοκληρώσει τη διαδικασία, και λέγοντας του άλλοτε ότι ‘το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε’, άλλοτε πως ‘είναι απολύτως κρίσιμο να συνεχίσετε’ και άλλοτε πως “δεν υπάρχει άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε.”
Αν κατά τη διάρκεια του πειράματος ο ‘δάσκαλος’ αμφισβητούσε τη χρησιμότητα του ή πάθαινε κρίση συνείδησης, παρενέβαινε ο επόπτης με ‘παραινέσεις’ και ‘απειλές’, ζητώντας του να ολοκληρώσει τη διαδικασία, και λέγοντας του άλλοτε ότι ‘το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε’, άλλοτε πως ‘είναι απολύτως κρίσιμο να συνεχίσετε’ και άλλοτε πως “δεν υπάρχει άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε.”
Αν ο ‘δάσκαλος’ αναρωτιόταν μήπως ο
‘μαθητής’ κινδύνευε να υποστεί μόνιμες βλάβες ή ακόμη και να πεθάνει, ο
επόπτης τον διαβεβαίωνε πως τίποτε από τα δύο δεν επρόκειτο να συμβεί, παρά το
γεγονός ότι η ένταση του ηλεκτροσόκ ήταν, θεωρητικά, ικανή να σκοτώσει και
ασχέτως του ότι σε ορισμένες περιπτώσεις είχε προηγηθεί η προειδοποίηση ότι ο
‘μαθητής’ έπασχε από καρδιά. Αν ο ‘δάσκαλος’ σκεφτόταν να σταματήσει καθώς ο
‘μαθητής’ κάτω από φρικτούς πόνους φώναζε πως δεν ήθελε να συμμετάσχει άλλο στο
πείραμα, ο εκπρόσωπος της ‘αρχής’ απαντούσε: “είτε αρέσει στο μαθητή είτε δεν
αρέσει πρέπει να συνεχίσεις μέχρι να μάθει καλά όλες τις απαντήσεις, οπότε σε
παρακαλώ συνέχισε.”
Αν παρόλα αυτά ο ‘δάσκαλος’ αποφάσιζε να
πάει ενάντια στις εντολές της ‘αρχής’ και αρνούνταν να προκαλέσει
επιπλέον, αναιτιολόγητο, πόνο στο ‘μαθητή, το πείραμα σταματούσε. Ειδάλλως,
συνεχιζόταν μέχρι ο ‘μαθητής’ να λάβει το μέγιστης έντασης ηλεκτροσόκ (450
βολτ) ή μέχρι να σταματήσει να ανταποκρίνεται, ένδειξη ότι είχε λιποθυμήσει ή
ότι είχε πεθάνει.
Τόσο στο αρχικό πείραμα όσο και σε επαναλήψεις του, περίπου το 65% των ‘δασκάλων’ προκάλεσαν το μέγιστης έντασης ηλεκτροσόκ στο ‘μαθητή’. Κατά τη διάρκεια του πειράματος οι ‘δάσκαλοι’ παρουσίαζαν διαφορετικά επίπεδα στρες, ίδρωναν, δάγκωναν τα χείλη τους, έτρεμαν και γενικότερα εμφάνιζαν σημάδια διστακτικότητας και κατανόησης της άδικης και απάνθρωπης συμπεριφοράς τους. Η σκέψη, ωστόσο, ότι δεν ήταν οι ίδιοι οι υπεύθυνοι αλλά αυτοί που διεξήγαν το πείραμα, σε συνδυασμό με τις παραινέσεις και τις απειλές από τον επόπτη αλλά και τις διαβεβαιώσεις ότι ο ‘μαθητής’ δεν θα πάθαινε κακό, τους έκαναν να φτάσουν μέχρι τέλους.
Τόσο στο αρχικό πείραμα όσο και σε επαναλήψεις του, περίπου το 65% των ‘δασκάλων’ προκάλεσαν το μέγιστης έντασης ηλεκτροσόκ στο ‘μαθητή’. Κατά τη διάρκεια του πειράματος οι ‘δάσκαλοι’ παρουσίαζαν διαφορετικά επίπεδα στρες, ίδρωναν, δάγκωναν τα χείλη τους, έτρεμαν και γενικότερα εμφάνιζαν σημάδια διστακτικότητας και κατανόησης της άδικης και απάνθρωπης συμπεριφοράς τους. Η σκέψη, ωστόσο, ότι δεν ήταν οι ίδιοι οι υπεύθυνοι αλλά αυτοί που διεξήγαν το πείραμα, σε συνδυασμό με τις παραινέσεις και τις απειλές από τον επόπτη αλλά και τις διαβεβαιώσεις ότι ο ‘μαθητής’ δεν θα πάθαινε κακό, τους έκαναν να φτάσουν μέχρι τέλους.
Στην πραγματικότητα βέβαια, αν και ο
‘δάσκαλος’ δεν το γνώριζε, ο ‘μαθητής’ δεν ήταν παρά ένας μισθωμένος ηθοποιός
που υποκρινόταν ότι δέχονταν ηλεκτροσόκ, ενώ οι επιστήμονες απλώς μελετούσαν τη
συμπεριφορά του ́δασκάλου’ και φυσικά δε βασάνιζαν, πράγματι, ανθρώπους στο όνομα της
επιστήμης.
Περίπου μισό αιώνα, ωστόσο, μετά την
πρώτη διεξαγωγή του, το πείραμα Μίλγκραμ επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα σε πραγματικές συνθήκες, με τις
ελληνικές κυβερνήσεις από τα τέλη του 2009 να προκαλούν, κάτω από τις εντολές
και την εποπτεία της Τρόικας, βασανιστικό και αυξανόμενης έντασης πόνο στον
ελληνικό λαό, με την υλοποίηση μίας πολιτικής εξουθενωτικής λιτότητας που
σύσσωμη η διεθνής οικονομική κοινότητα και ενίοτε ακόμη και οι ίδιοι οι
κυβερνώντες αναγνωρίζουν ως άδικη και καταστροφική. Και είναι εντυπωσιακό πως
ενώ όσο οι πολιτικοί ιθύνοντες δεν βρίσκονται σε θέση εξουσίας αναγνωρίζουν,
ομολογούν και μάχονται ενάντια στον παράλογο και απάνθρωπο χαρακτήρα του
‘πειράματος’, μόλις αναλάβουν το ρόλο του ‘δασκάλου’ αποκτούν μία εντελώς
διαφορετική συμπεριφορά, παραμερίζοντας τη λογική και τη συνείδηση τους και
υπακούοντας χωρίς αντίδραση στις εντολές της εποπτεύουσας αρχής.
Το Ελληνικό Πείραμα Μίλγκραμ
Ρόλοι στο Πείραμα: Η ‘Εποπτεύουσα Αρχή’
Το ρόλο της ‘εποπτεύουσας αρχής’ στην ελληνική έκδοση του πειράματος Μίλγκραμ, διαδραματίζει η Τρόικα, δηλαδή οι ‘ειδικοί’ τεχνοκράτες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Το ρόλο της ‘εποπτεύουσας αρχής’ στην ελληνική έκδοση του πειράματος Μίλγκραμ, διαδραματίζει η Τρόικα, δηλαδή οι ‘ειδικοί’ τεχνοκράτες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Η ‘Εξουσία’, ο ‘Δάσκαλος’
Την εκτελεστική εξουσία του πειράματος αναλαμβάνουν οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις από το 2009 και μετά.
Την εκτελεστική εξουσία του πειράματος αναλαμβάνουν οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις από το 2009 και μετά.
Το Υποκείμενο, ο ‘Μαθητής’
Το υποκείμενο του πειράματος είναι ο ελληνικός λαός.
Το υποκείμενο του πειράματος είναι ο ελληνικός λαός.
Οι Ερωτήσεις
Το ρόλο των ερωτήσεων στο ελληνικό πείραμα Μίλγραμ παίζουν οι ‘στόχοι’, τους οποίους θέτει η Τρόικα και αξιολογεί η ίδια με τις τριμηνιαίες εκθέσεις της.
Το ρόλο των ερωτήσεων στο ελληνικό πείραμα Μίλγραμ παίζουν οι ‘στόχοι’, τους οποίους θέτει η Τρόικα και αξιολογεί η ίδια με τις τριμηνιαίες εκθέσεις της.
Οι Απαντήσεις
Η σωστή ‘απάντηση’ είναι η επίτευξη των στόχων και η λανθασμένη ή ‘απόκλιση’.
Η σωστή ‘απάντηση’ είναι η επίτευξη των στόχων και η λανθασμένη ή ‘απόκλιση’.
Τα Ηλεκτροσόκ
Τα ηλεκτροσόκ είναι ποικίλα, με τα σημαντικότερα να θεωρούνται τα μέτρα λιτότητας, είτε αυτά μεταφράζονται σε περικοπές μισθών, συντάξεων και επιδομάτων είτε σε νέους φόρους, έκτακτες εισφορές, χαράτσια, κλπ. Στα ηλεκτροσόκ συμπεριλαμβάνεται οτιδήποτε προκαλεί άμεσο ή έμμεσο οικονομικό πόνο στους Έλληνες πολίτες.
Τα ηλεκτροσόκ είναι ποικίλα, με τα σημαντικότερα να θεωρούνται τα μέτρα λιτότητας, είτε αυτά μεταφράζονται σε περικοπές μισθών, συντάξεων και επιδομάτων είτε σε νέους φόρους, έκτακτες εισφορές, χαράτσια, κλπ. Στα ηλεκτροσόκ συμπεριλαμβάνεται οτιδήποτε προκαλεί άμεσο ή έμμεσο οικονομικό πόνο στους Έλληνες πολίτες.
Λάθος απάντηση = Ηλεκτροσόκ ή Θάνατος
Οι τακτικές εκθέσεις της Τρόικας για την επίτευξη ή όχι των στόχων έχουν συνδεθεί με τη λήψη ή όχι κάθε επόμενης δόσης από το μηχανισμό ‘στήριξης’. Η λογική είναι πως εφόσον η Ελλάδα έχει αποκλειστεί από τις αγορές κεφαλαίων, η αδυναμία λήψης μίας δόσης θα οδηγήσει στην πτώχευση, την κατάρρευση και τελικά στον ξαφνικό ‘θάνατο’ της οικονομίας. Εναλλακτικά ο ‘δάσκαλος’ μπορεί να επιλέξει το ηλεκτροσόκ, δηλαδή τη λήψη νέων μέτρων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα συνετιστεί ο ‘μαθητής’ για να μπορέσει να λάβει την επόμενη δόση από το μηχανισμό στήριξης, που θα τον κρατήσει στη ζωή.
Οι τακτικές εκθέσεις της Τρόικας για την επίτευξη ή όχι των στόχων έχουν συνδεθεί με τη λήψη ή όχι κάθε επόμενης δόσης από το μηχανισμό ‘στήριξης’. Η λογική είναι πως εφόσον η Ελλάδα έχει αποκλειστεί από τις αγορές κεφαλαίων, η αδυναμία λήψης μίας δόσης θα οδηγήσει στην πτώχευση, την κατάρρευση και τελικά στον ξαφνικό ‘θάνατο’ της οικονομίας. Εναλλακτικά ο ‘δάσκαλος’ μπορεί να επιλέξει το ηλεκτροσόκ, δηλαδή τη λήψη νέων μέτρων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα συνετιστεί ο ‘μαθητής’ για να μπορέσει να λάβει την επόμενη δόση από το μηχανισμό στήριξης, που θα τον κρατήσει στη ζωή.
Οι Παραινέσεις – Απειλές
Μία από τις πιο συνηθισμένες απειλές έχει να κάνει με την ανάγκη εκπλήρωσης των στόχων γα τη λήψη των δόσεων. Το πιο συχνά χρησιμοποιημένο δίλημμα είναι: “Νέα μέτρα ή Χάος”. Άλλες απειλές έχουν να κάνουν με την ανάγκη λήψης μέτρων ως αναγκαία για την παραμονή της χώρας στο ευρώ και με τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει η αδυναμία υλοποίησης των μέτρων, δηλαδή την πτώχευση, έξοδο απ’ το ευρώ, καταστροφή της οικονομίας κλπ.
Μία από τις πιο συνηθισμένες απειλές έχει να κάνει με την ανάγκη εκπλήρωσης των στόχων γα τη λήψη των δόσεων. Το πιο συχνά χρησιμοποιημένο δίλημμα είναι: “Νέα μέτρα ή Χάος”. Άλλες απειλές έχουν να κάνουν με την ανάγκη λήψης μέτρων ως αναγκαία για την παραμονή της χώρας στο ευρώ και με τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει η αδυναμία υλοποίησης των μέτρων, δηλαδή την πτώχευση, έξοδο απ’ το ευρώ, καταστροφή της οικονομίας κλπ.
Οι ερωτήσεις (στόχοι) είναι λάθος
– Το Παράδοξο της Φειδούς
Στα οικονομικά, μία από τις γνωστές θεωρίες είναι το παράδοξο της φειδούς. Αυτό που μας λέει το παράδοξο είναι ότι ένα άτομο που θα αποφασίσει να σφίξει το ζωνάρι του και να απέχει από την κατανάλωση αποταμιεύοντας τμήμα του εισοδήματος του στο παρόν, ώστε να βρεθεί σε μία καλύτερη οικονομική κατάσταση στο μέλλον, δεν είναι δεδομένο ότι θα πετύχει το στόχο του. Και αυτό γιατί αν ακολουθήσουν την ίδια συμπεριφορά και άλλα άτομα (η πλειοψηφία) τότε η κατανάλωση και έτσι η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες θα μειωθεί απότομα και κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει και η μείωση της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών αφού δε θα υπάρχει ικανή ζήτηση για να τις απορροφήσει, και στη συνέχεια να επέλθει μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της διάθεσης για ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, μείωση των επενδύσεων, μείωση της ανάγκης για πρόσληψη νέων εργαζομένων αλλά ακόμη και για απασχόληση του ίδιου αριθμού εργαζομένων με πριν, μείωση των εισοδημάτων και των εσόδων του κράτους και τελικά συρρίκνωση της οικονομίας και ύφεση. Έτσι, ο αποταμιευτής μας μπορεί να βρεθεί με μερικές καταθέσεις παραπάνω αλλά χωρίς εργασία και χωρίς προοπτική.
Στα οικονομικά, μία από τις γνωστές θεωρίες είναι το παράδοξο της φειδούς. Αυτό που μας λέει το παράδοξο είναι ότι ένα άτομο που θα αποφασίσει να σφίξει το ζωνάρι του και να απέχει από την κατανάλωση αποταμιεύοντας τμήμα του εισοδήματος του στο παρόν, ώστε να βρεθεί σε μία καλύτερη οικονομική κατάσταση στο μέλλον, δεν είναι δεδομένο ότι θα πετύχει το στόχο του. Και αυτό γιατί αν ακολουθήσουν την ίδια συμπεριφορά και άλλα άτομα (η πλειοψηφία) τότε η κατανάλωση και έτσι η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες θα μειωθεί απότομα και κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει και η μείωση της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών αφού δε θα υπάρχει ικανή ζήτηση για να τις απορροφήσει, και στη συνέχεια να επέλθει μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της διάθεσης για ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, μείωση των επενδύσεων, μείωση της ανάγκης για πρόσληψη νέων εργαζομένων αλλά ακόμη και για απασχόληση του ίδιου αριθμού εργαζομένων με πριν, μείωση των εισοδημάτων και των εσόδων του κράτους και τελικά συρρίκνωση της οικονομίας και ύφεση. Έτσι, ο αποταμιευτής μας μπορεί να βρεθεί με μερικές καταθέσεις παραπάνω αλλά χωρίς εργασία και χωρίς προοπτική.
Το παράδοξο της φειδούς βρίσκεται σε
πλήρη λειτουργία στην Ελλάδα, αφού ακόμη και σήμερα η Τρόικα ζητά νέα
φοροεισπρακτικά μέτρα την ώρα που επαινεί την Ιρλανδία για την έξοδο της απ’
την κρίση, όταν η συγκεκριμένη χώρα απολαμβάνει, μεταξύ άλλων φορολογικών
ελαφρύνσεων, εταιρικό φόρο μεταξύ 6-12%.
Εδώ αξίζει να θυμηθούμε πως οι στόχοι
προκύπτουν κάθε φορά από τις εκτιμήσεις και τις προβλέψεις της Τρόικας και
ιδιαίτερα του ΔΝΤ και όπως το ίδιο παραδέχτηκε πολλάκις, οι αναλύσεις του
ήταν επανειλημμένα λάθος καθώς στηρίχτηκαν σε παλαιότερες εκθέσεις με
λανθασμένα συμπεράσματα που υπέθεταν δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές πολύ κοντά
στο 0,5, ενώ νεώτερες μελέτες (που και πάλι δε χρησιμοποιούνται) δείχνουν μια
σημαντική αύξηση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών στη μετά την κρίση περίοδο,
σε ένα επίπεδο από 0,9 μέχρι και 1,7. Με απλά λόγια, ενώ η Τρόικα έθετε
στους Έλληνες στόχους βασιζόμενη στην εκτίμηση ότι για κάθε 1 ευρώ λιτότητας το
κόστος στην οικονομία είναι μισό ευρώ, το αληθινό κόστος ήταν
μεταξύ 0,9 και 1,7 ευρώ μετατρέποντας τις θυσίες σε ‘δώρο, άδωρο’. Έτσι, από τη
πρώτη στιγμή η Τρόικα διέπραξε ένα δραματικό ‘λάθος’ το οποίο είχε
καταστροφικές συνέπειες στην ελληνική οικονομία και απέτρεπε σε κάθε περίπτωση
την επίτευξη των στόχων, ασχέτως του ύψους των περικοπών και του βάθους της
λιτότητας.
Άλλη κυβέρνηση, άλλος Πρωθυπουργός, ίδιο
πείραμα
Η Ελλάδα βιώνει το δικό της, τρομακτικό Πείραμα Μίλγκραμ και όπως έχει γίνει πλέον κατανοητό από κάθε Έλληνα πολίτη, μπορεί να αλλάξει η κυβέρνηση, να αλλάξει ο Πρωθυπουργός αλλά το πείραμα παραμένει το ίδιο.
Η Ελλάδα βιώνει το δικό της, τρομακτικό Πείραμα Μίλγκραμ και όπως έχει γίνει πλέον κατανοητό από κάθε Έλληνα πολίτη, μπορεί να αλλάξει η κυβέρνηση, να αλλάξει ο Πρωθυπουργός αλλά το πείραμα παραμένει το ίδιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου