Τι διδάχτηκε ο φιλόσοφος από τη ζωή του μ’ έναν λύκο

«Ο Φιλόσοφος και ο Λύκος». Ο Ρόουλαντς, καθηγητής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, αποτύπωσε στο βιβλίο αυτό τις εμπειρίες του από τη ζωή του μ' έναν λύκο -χωρίς εισαγωγικά:

Στα 25 του, ήδη καθηγητής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, ο Ιρλανδός Μαρκ αγόρασε ένα κουτάβι λύκου κι έζησε μαζί του επί 11 χρόνια. Μιλάμε για ένα «θηρίο», που όταν ενηλικιώθηκε είχε ύψος (στον ώμο) 88 εκατοστά και ζύγισε 80 κιλά...Ο συγγραφέας, όπως θα δείτε, δεν περιορίζεται στην καταγραφή εμπειριών από τη συμβίωση με τον Μπρένιν (αυτό είναι το όνομα που έδωσε στον λύκο του). Παίρνει αφορμή απ' αυτές και ασχολείται με έννοιες όπως η ηθική, η φιλία, το νόημα της ζωής κ.λπ.

«Στο γνωστό μυθιστόρημά του "Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι", ο Μίλαν Κούντερα λέει κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό και σωστό για τη φύση της ανθρώπινης καλοσύνης:

Η πραγματική καλοσύνη στον άνθρωπο μπορεί να εμφανιστεί ελεύθερα και καθαρά μόνον σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν δύναμη. Η πραγματική ηθική δοκιμασία της ανθρωπότητας (η πιο ουσιαστική και τόσο βαθιά κρυμμένη ώστε να μην τη βλέπουμε) έγκειται στη σχέση του ανθρώπου με όσους είναι στο έλεός του: τα ζώα. Και εκεί ακριβώς έγκειται και η μεγαλύτερη αποτυχία του ανθρώπου. Είναι τόσο θεμελιώδης αυτή η αποτυχία, ώστε όλες οι υπόλοιπες αποτελούν απλώς τη φυσική της συνέπεια.

Κρίνω τους ανθρώπους πάντα με βάση το πώς συμπεριφέρονται σε όσους είναι πιο αδύναμοι από τους ίδιους. Κρίνω τον πλούσιο στο εστιατόριο από το πώς συμπεριφέρεται στους σερβιτόρους. Κρίνω τον διευθυντή του γραφείου από το πώς φέρεται στους υφισταμένους του. Μαθαίνεις πολλά για έναν άνθρωπο αν τον παρατηρείς από αυτή τη σκοπιά. 

Αλλά ακόμη και σ' αυτή την περίπτωση, δεν έχεις ακριβή εικόνα. Ο σερβιτόρος που τον πρόσβαλε ο πελάτης μπορεί να φτύσει μέσα στη σούπα του. Οι υφιστάμενοι μπορεί να μην κάνουν καλά τη δουλειά τους κι έτσι να δημιουργούν προβλήματα στον προϊστάμενό τους σε σχέση με τον δικό του προϊστάμενο. 

Είναι αλήθεια ότι μαθαίνεις πολλά για κάποιον από το πώς φέρεται σε όσους έχουν λιγότερη δύναμη από τον ίδιο, αλλά μαθαίνεις περισσότερα από το πώς φέρεται σε όσους δεν έχουν καμία δύναμη απολύτως. Αυτούς που βρίσκονται σε απόλυτη αδυναμία. Και, όπως επισημαίνει και ο Κούντερα, τα πιο προφανή θύματα είναι τα ζώα.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπρένιν δεν τα κατάφερνε άσχημα με τη δοκιμασία που προτείνει ο Κούντερα, παρ' όλο που ως λύκος συμβολίζει, παραδοσιακά, τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής.

Θυμάμαι μια φορά που όρμησε στον Μπρένιν ένα λαμπραντόρ έξι μηνών από μακριά, με τον ιδιοκτήτη του να τρέχει πανικόβλητος από πίσω του. Ο σκύλος πήδηξε πάνω στον Μπρένιν και δεν έλεγε να τον αφήσει ήσυχο μέσα στον ενθουσιασμό του. Ηξερα ότι ο Μπρένιν το σιχαινόταν αυτό, αλλά δεν μπορούσε να κάνει και τίποτα για να το εμποδίσει. Τελικά έβαλε στο στόμα του ολόκληρο το κεφάλι του λαμπραντόρ και το κρατούσε μαλακά προσπαθώντας να το ηρεμήσει. Επρεπε να βλέπατε το πρόσωπο του ιδιοκτήτη.

Ισως παρασύρομαι από τη νοσταλγία και τα βλέπω όλα ρόδινα, αλλά από ό,τι θυμάμαι ο Μπρένιν θα περνούσε τη δοκιμασία του Κούντερα με την υπόληψή του άθικτη».

* Κι ακόμη ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:

«Ξέρουμε από παρατήρηση ότι μερικές φορές οι αλεπούδες θάβουν τους νεκρούς συντρόφους τους. Τρεις αρσενικοί ελέφαντες στέκονταν κάποτε πάνω από το πτώμα ενός θηλυκού μεγαλύτερης ηλικίας που το είχαν σκοτώσει λαθροκυνηγοί για να πάρουν τους χαυλιόδοντες. Στέκονταν εκεί τρεις ολόκληρες ημέρες, ακουμπούσαν το νεκρό ζώο και προσπαθούσαν να το κάνουν να σηκωθεί. 

Ο γνωστός φυσιοδίφης Ερνεστ Τόμπσον Σέτον χρησιμοποίησε κάποτε τη λύπη που ένιωθε ένας αρσενικός λύκος, ο Λόμπο, για το θάνατο της συντρόφου του για να τον παγιδέψει και να τον σκοτώσει. Ο Σέτον, που ήταν κυνηγός λύκων πριν γίνει συγγραφέας, έσυρε το πτώμα της συντρόφου του Λόμπο, της Μπλάνκα, πάνω από τις παγίδες που είχε στήσει, για να σκορπίσει τη μυρωδιά της. Ο Λόμπο γύρισε στην αγαπημένη του σύντροφο δίνοντας την ευκαιρία στον Σέτον να τον σκοτώσει.

Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, θα μου πείτε. Μπορεί. Αλλά μέχρι στιγμής έχουν παρατηρηθεί χιλιάδες "μεμονωμένες περιπτώσεις" και ο αριθμός αυτός αυξάνει μέρα με τη μέρα -χωρίς να συνυπολογίσουμε τις ιστορίες που λένε διάφοροι για τα κατοικίδιά τους. 

Οπως λέει άλλωστε και ο Bekoff, όταν έχεις συγκεντρώσει αρκετές μεμονωμένες περιπτώσεις, γίνονται κάτι διαφορετικό: αποτελούν δεδομένα. Με όποιον τρόπο κι αν ερμηνεύσει κανείς το "αρκετές", το όριο έχει ξεπεραστεί προ πολλού.

Για να καταλάβει κανείς πόσο κοινά είναι στους πιθήκους τα αισθήματα τρυφερότητας, ενσυναίσθησης, ακόμα και αγάπης, φτάνει να διαβάσει το θαυμάσιο βιβλίο της Τζέιν Γκούνταλ "Through a Window". Για παράδειγμα, στο σημείο που περιγράφει τη ραγδαία κατάρρευση του μικρού χιμπαντζή Φλιντ μετά το θάνατο της μητέρας του, της Φλο, πρέπει να είσαι τελείως αναίσθητος για να μη συγκινηθείς. 

Εξίσου σοβαρά στοιχεία έχουμε και για τα αισθήματα άλλων θηλαστικών. Οχι μόνο δεν αποτελούν ανθρώπινα χαρακτηριστικά η τρυφερότητα, η συμπάθεια και η αγάπη, αλλά δεν περιορίζονται καν στα πιθηκοειδή. Είναι κοινά συναισθήματα σε όλα τα κοινωνικά θηλαστικά».

 ΠΗΓΗ