Ολιγάρχες και πολιτικές ελίτ εναντίον της ελευθερίας του Τύπου

Της Judy Dempsey

Κατά τη διάρκεια των έξι ετών της θητείας της ως εκπρόσωπος της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης για τον ΟΑΣΕ, η Dunja Mijatovic έχει διαπιστώσει μια διάβρωση της ελευθερίας του Τύπου σε πολλά από τα 57 κράτη-μέλη του Οργανισμού. Κοιτάξτε τι έγινε στην Τουρκία στις 4 Μαρτίου. Η αστυνομία εισέβαλε στα γραφεία της εφημερίδας Zaman, της οποίας οι δημοσιογράφοι είχαν ασκήσει κριτική στις ολοένα και περισσότερο αυταρχικές πολιτικές του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdogan.

Η διάβρωση της ελευθερίας των media έχει περιγραφτεί σε μια αξιολόγηση από την Mijatovic, έναν νευρικό Σερβοβόσνιο ο οποίος γεννήθηκε στο Σεράγεβο και γνωρίζει από πρώτο χέρι πώς ο πόλεμος τροφοδοτεί την προπαγάνδα και πώς οι χώρες σε μεταβατικό στάδιο, συχνά δεν τηρούν την ελευθερία του Τύπου.

Καθώς προετοιμάζεται να εγκαταλείψει την θέση της στις 10 Μαρτίου, η Mijatovic μου εξήγησε για ποιον λόγο πιστεύει ότι η ελευθερία των media είναι όλο και περισσότερο υπό απειλή και τι μπορεί ή πρέπει να κάνει για να αντιμετωπίσει μια τέτοια πίεση. Για την Mijatovic, πρέπει οι δημοκρατικές κυβερνήσεις να υπερασπιστούν αυτά που αντιπροσωπεύουν.

Ασφαλώς δεν το κάνουν αυτό στην κεντρική Ασία. Εκεί, τα media είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Στο Κιργιστάν, μια χώρα που η Mijatovic δήλωσε πως κάποτε ήταν ένα λαμπρό παράδειγμα στην περιοχή σε σχέση με το έργο που κάναμε", η ελευθερία του Τύπου είναι σε κίνδυνο.

Σε ό,τι αφορά το Αζερμπαϊτζάν, ο πρόεδρος Ilham Aliyev έχει εξαπολύσει μια αδιάκοπη εκστρατεία εναντίον ανεξάρτητων δημοσιογράφων και ανεξάρτητων ΜΚΟ. Δεκάδες ακτιβιστές είναι στην φυλακή. "Πολλοί λένε ότι η καταστολή στο Αζερμπαϊτζάν σχετίζεται με τον φόβο της κυβέρνησης για ένα άλλο Maidan", δήλωσε η Mijatovic αναφερόμενη στο φιλό-δημοκρατικό κίνημα που ανέτρεψε τον πρώην πρόεδρο της Ουκρανίας, Viktor Yanukovych, ή ίσως η πτώση της τιμής του πετρελαίου.

Όποιος κι αν είναι ο λόγος, ασκεί κριτική στην απάντηση της διεθνούς κοινότητας σε τέτοια μέτρα καταστολής. "Για εμένα και όσους εργάζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, χρειάζονται ομοϊδεάτες (χώρες) για να απηχούν αυτά που λέτε", δήλωσε. "Υπάρχουν άνθρωποι στην φυλακή επειδή υπερασπίστηκαν τα δικαιώματά τους. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εκφοβιστεί, που έχουν χτυπηθεί, έχουν δολοφονηθεί, χωρίς δικαστική έρευνα. Όχι μόνο στο Αζερμπαϊτζάν. Είναι σε πολλές χώρες επίσης".

Υπάρχει στη συνέχεια και το ζήτημα της ιδιοκτησίας των media, που προσκρούει στην ελευθερία του Τύπου. Στη Ρωσία, την Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια, τα ΜΜΕ έχουν γίνει πολιτικό εργαλείο για τις ελίτ και τους ολιγάρχες. "Θα δείτε πως η αστική κοινωνία στην Ρωσια έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Τα ανεξάρτητα ΜΜΕ εξαφανίζονται. Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να είναι ένα σημάδι για όλους εμάς απλώς να ανασηκώσουμε τους ώμους μας. Πρέπει να ασχοληθούμε με τους ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να προστατεύσουν το επάγγελμα", ισχυρίστηκε ο Mijatovic.

Στην Ουκρανία, μόλις ο Petro Poroshenko έγινε πρόεδρος το 2014, η Mijatovic ανέσυρε το θέμα της ιδιοκτησίας των ΜΜΕ. "Ο Poroshenko δήλωσε πως επρόκειτο να πουλήσει όλα τα assets του εκτός από το Channel 5 TV. Και του είπα ότι το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε να ξεφορτωθεί ήταν η τηλεόραση", θυμάται η Mijatovic. Δεν το έκανε. Την εκνευρίζει αυτό. "Καταφέραμε να βοηθήσουμε την Ουκρανία πολύ με την αλλαγή της νομοθεσίας. Αλλά υπάρχει ακόμη η ατιμωρησία. Το Κίεβο συνεχίζει να μην τα καταφέρνει όταν πρόκειται για επιθέσεις σε δημοσιογράφους", πρόσθεσε.

Πιο κοντά στο εσωτερικό, η Mijatovic έχει διατηρήσει την πίεση στην Ουγγαρία και πιο πρόσφατα, στην Πολωνία, χώρες που έδωσαν αγώνα για να απαλλαγούν από τον κομμουνισμό, αλλά των οποίων οι κυβερνήσεις έχουν στραφεί τώρα στα ΜΜΕ.

Αλλά είναι τα Δυτικά Βαλκάνια για τα οποία ανησυχεί ιδιαιτέρως η Mijatovic. Για αυτήν, οι μεταβάσεις κάθε άλλο παρά έχουν ολοκληρωθεί. "Είκοσι χρόνια μετά τον πόλεμο, πολλά πράγματα έχουν επιτευχθεί. Θα μπορούσε να δει κανείς ένα δρόμο προς το εμπρός. Αλλά πέφτει πάλι πίσω. Αυτό είναι στασιμότητα", δήλωσε.

Ένας λόγος είναι η κληρονομιά των πολέμων στη Γιουγκοσλαβία την δεκαετία του 90, οι οποίοι οδήγησαν σε τρομερή αιματοχυσία και δυστυχία. "Γενικότερα, όλη η περιοχή έχει το ίδιο είδος της ασθένειας: προσπαθεί να ξεπεράσει τις ουλές και τους μώλωπες που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια του πολέμου", εξήγησε η Mijatovic. Ο άλλος λόγος είναι η απροθυμία των ηγετών να αποδεχθούν δημοκρατικές αξίες. "Μπορούν να αλλάξουν τα t-shirts τους και να αποκαλούν τον εαυτό τους δημοκράτες", δήλωσε.

Ανέφερε επίσης την ανεξέλεγκτη διαφθορά στην περιοχή, τις απειλές προς τους δημοσιογράφους ερευνών, και τον τρόπο με τον οποίο το broadcasting πρέπει ακόμη να αναδιοργανωθεί ριζικά. "Η κρατική τηλεόραση στα Δυτικά Βαλκάνια δεν έχει μεταμορφωθεί σε μια πραγματικά δημόσια υπηρεσία αναμετάδοσης", δήλωσε η Mijatovic. "Αγωνιζόμαστε ακόμη κατά της ατιμωρησίας. Η περιοχή έχει αρκετά καλούς νόμους, αλλά όταν πρόκειται για την εφαρμογή τους, είναι σχεδόν μηδενικοί. Όλα έχουν να κάνουν με την απουσία πολιτικής βούλησης".

Η Mijatovic εκτιμά ότι η μετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια δεν θα ολοκληρωθεί εάν δεν υπάρχει μαστίγιο από την Κομισιόν.

Αφήνοντας κατά μέρος την προσφυγική κρίση της Ευρώπης, η οποία έχει τη δυναμική να αποσταθεροποιήσει την περιοχή, η Mijatovic δήλωσε επίσης ότι δεν δίνεται αρκετή διεθνής προσοχή στα Δυτικά Βαλκάνια –είτε από έλλειψη ενδιαφέροντος είτε διότι υπήρχαν άλλα, πιο πιεστικά ζητήματα, όπως οι συγκρούσεις στη Συρία ή την Ουκρανία.

"Είναι σα να λέει η διεθνή κοινότητα ότι τα Βαλκάνια είναι μια χαρά. Αλλά κάθε άλλο παρά καλά είμαστε", τονίζει η Mijatovic καθώς περνά στον διάδοχό της τα πολλά αρχεία που σχετίζονται με τις ολοένα και αυξανόμενες επιθέσεις για θέματα ελευθερίας του Τύπου στις χώρες του ΟΑΣΕ.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο (εδώ)