Η ανάπτυξη απογειώνεται όταν οι έξυπνοι άνθρωποι συγκεντρώνονται σε ένα μέρος

Η Βιομηχανική Επανάσταση ήταν ίσως το πιο σημαντικό πράγμα που συνέβη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μέσα σε λίγους αιώνες, μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, το οποίο παρέμενε επί μακρόν στα όρια λιμοκτονίας, βρέθηκε ξαφνικά σε ένα περιβάλλον σχετικής ασφάλειας με τη δύναμη της νέας τεχνολογίας. Αλλά που οφείλεται αυτή η μοναδική εξέλιξη; Υπάρχουν πολλές θεωρίες και πιθανότατα δεν θα καταλήξουμε ποτέ σε μια οριστική απάντηση.

Αλλά υπάρχει ένα καλό επιχείρημα που λέει ότι ήταν καθοριστικής σημασίας οι κοινότητες έξυπνων ανθρώπων που αντάλλαζαν πληροφορίες και ιδέες. Ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ, ο Νιούτον, ο Μπόιλ και πολλοί άλλοι γίγαντες της πρώιμης επιστημονικής επανάστασης είναι σήμερα σημαντικά ονόματα, αλλά στην εποχή τους δεν λειτούργησαν μεμονωμένα. Αλληλογραφούσαν μεταξύ τους και διάβαζαν ο ένας το έργο του άλλου. Οι ιδέες ταξίδευαν. Οι οικονομολόγοι William Maloney και Felipe Caicedo έχουν βρει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι χώρες με τους περισσότερους μηχανικούς ήταν αυτές που συνέβαλαν περισσότερο στη Βιομηχανική Επανάσταση και, ως εκ τούτου, επωφελήθηκαν ταχύτερα.

Ο διάσημος μακροοικονομολόγος Robert Lucas το έθεσε ως εξής:

Τα οφέλη από τους συναδέλφους από τους οποίους ελπίζουμε να μάθουμε είναι αρκετά αισθητά ώστε να μας οδηγήσουν να περάσουμε ένα σημαντικό μέρος του χρόνου μας ψάχνοντας να βρούμε ποιοι θα είναι αυτοί και άλλο ένα μέρος ταξιδεύοντας για να μιλήσουμε με αυτούς που θα επιθυμούσαμε να συνεργαζόμαστε αλλά δεν μπορούμε... [Αυτό] είναι κοινό σε όλες τις τέχνες και τις επιστήμες - τα "δημιουργικά επαγγέλματα". Όλη η πνευματική ιστορία είναι η ιστορία τέτοιων επιδράσεων.

Πολλοί άλλοι οικονομολόγοι έχουν επαινέσει την αξία των "έξυπνων κοινοτήτων". Ο Richard Florida μιλά για την "δημιουργική τάξη" και o Garett Jones για τον "εγκέφαλο της κυψέλης". Το σκεπτικό είναι ότι βάζεις μερικούς έξυπνους ανθρώπους μαζί και συμβαίνουν καλά πράγματα. 

Ο Enrico Moretti έχει βρει στοιχεία που δείχνουν ότι η παραγωγικότητα αυξάνεται περισσότερο από το ένα προς ένα, σε αναλογία με την αύξηση του αριθμού των αποφοίτων πανεπιστημίων, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι έξυπνοι άνθρωποι αλληλοσυμπληρώνονται.

Σε αυτή την ιδέα στηρίζεται μεγάλο μέρος της σύγχρονης οικονομίας. Τα πανεπιστήμια συγκεντρώνουν μελετητές στον ίδιο τόπο, ενώ τα ακαδημαϊκά συνέδρια και οι δημοσιεύσεις δημιουργούν κοινότητες πέρα από την απόσταση. Οι επενδυτές ενθαρρύνουν τις εταιρείες τεχνολογίας να μετακομίσουν στη Silicon Valley, το Σιάτλ ή το Ώστιν του Τέξας. Η κυβέρνηση δημιουργεί εθνικά εργαστήρια για να φέρνει κοντά τους έξυπνους ανθρώπους στην υπηρεσία των μακροπρόθεσμων ερευνητικών προγραμμάτων.

Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι έχει δουλέψει. Οι πλούσιες χώρες του πλανήτη συνεχίζουν να πιέζουν προς τα έξω τα όρια της τεχνολογίας. Η Κίνα, η Ινδία και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες μπαίνουν τώρα στο παιχνίδι, χρησιμοποιώντας παρόμοιες στρατηγικές.

Ωστόσο, η ενίσχυση της παραγωγικότητας στις πλούσιες χώρες έχει επιβραδυνθεί. Η τεχνολογία είναι ένας μακροπρόθεσμος καθοριστικός παράγοντας της παραγωγικότητας, για αυτό και πολλοί οικονομολόγοι εύλογα ανησυχούν ότι οι "κινητήρες" της καινοτομίας κατεβάζουν στροφές. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι τεχνολογικές βελτιώσεις σε καθιερωμένους τομείς γίνονται ολοένα και πιο δαπανηρές. Αυτό συνεπάγεται δύο πράγματα. Πρώτον, για να διατηρηθεί ο ρυθμός της καινοτομίας στους υφιστάμενους τομείς της τεχνολογίας, θα βοηθήσει να καταλάβουμε πώς να κάνουμε την έρευνα πιο παραγωγική. Δεύτερον, πρέπει να αυξήσουμε τις πιθανότητες δημιουργίας ολόκληρων νέων τομέων τεχνολογίας, όπως εμφανίστηκαν ξαφνικά τον 20ο αιώνα η τεχνολογία της πληροφορίας και η γενετική.

Ο προφανής τρόπος αντιμετώπισης και των δύο αυτών αναγκών είναι να επαναλάβουμε τη στρατηγική που απέδωσε τους προηγούμενους αιώνες - να κάνουμε περισσότερα για να ενθαρρύνουμε τους έξυπνους ανθρώπους να εντάσσονται σε κοινότητες όπου θα μπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες. Το Ίντερνετ αναμένεται να συμβάλει αυτό, ειδικά όταν η αυτόματη μετάφραση μειώνει τα γλωσσικά εμπόδια μεταξύ των χωρών.

Ωστόσο, η διαδικτυακή αλληλεπίδραση παραμένει θεμελιωδώς περιορισμένη και μπορεί να παραμείνει έτσι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η φυσική εγγύτητα και οι τυχαίες εκτεταμένες αλληλεπιδράσεις που παράγει αυτή, παραμένουν ακόμη σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι η συγκέντρωση έξυπνων ανθρώπων σε πόλεις και πανεπιστήμια είναι σημαντική.

Οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες μπορούν να το επιτύχουν αυτό εάν κάνουν τρία πράγματα. Πρώτον, πρέπει να επιτρέψουν τη συνέχιση ή ακόμη και την αύξηση της μετανάστευσης ανθρώπων υψηλής ειδίκευσης. Οι πλούσιες χώρες παρέχουν τους ερευνητές, τους μηχανικούς και τους στοχαστές με τους περισσότερους πόρους, ενώ διαθέτουν ήδη πανεπιστήμια υψηλής ποιότητας και ακμάζοντες τεχνολογικές κόμβους. Η μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης στηρίζεται απλώς σε αυτά τα υφιστάμενα πλεονεκτήματα, επιτρέποντας στους έξυπνους ανθρώπους να πάνε εκεί που οι ιδέες τους μπορούν να υλοποιηθούν πιο γρήγορα.

Δεύτερον, οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να βρουν τρόπους ώστε οι έξυπνοι άνθρωποι να ζουν κοντά ο ένας στον άλλον. Οι τεχνολογικοί κόμβοι πρέπει να εξασφαλίζουν επαρκή στέγαση έτσι ώστε οι έξυπνοι κάτοικοι να μπορούν να αντέχουν οικονομικά να βρίσκονται σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Τα πανεπιστήμια πρέπει να διευρυνθούν και οι ερευνητικές τους δυνατότητες να αναβαθμιστούν.

Τέλος, οι χώρες πρέπει να υιοθετήσουν πολιτικές που διευκολύνουν την ελεύθερη ροή ιδεών μεταξύ των έξυπνων πολιτών. Οι σκληροί περιορισμοί στον ελεύθερο λόγο, όπως συμβαίνει στην Κίνα, αποτελούν μεγάλο εμπόδιο για την ομαδική δημιουργικότητα. Και η επιβράδυνση των δαπανών της έρευνας από τις ΗΠΑ στερεί στους έξυπνους ανθρώπους τα φυσικά μέσα που χρειάζονται για να καινοτομήσουν.

Είναι πιθανό οι κινητήριες δυνάμεις της αυριανής καινοτομίας να είναι οι ίδιες με τις χθεσινές -δηλαδή, οι πυκνές κοινότητες ελεύθερης αλληλεπίδρασης έξυπνων ανθρώπων. Οι πλούσιες χώρες πρέπει να επιδιώξουν να δημιουργήσουν περισσότερες και καλύτερες ευφυείς κοινότητες, προκειμένου να συνεχίσουν να διευρύνουν τα όρια της ανθρώπινης τεχνολογίας. Εάν κάνουν το αντίθετο, ρισκάρουν να φέρουν τη στασιμότητα και να βάλουν τέλος στην αξιοσημείωτη πρόοδο των τελευταίων αιώνων.

Του Noah Smith

                 -------------------------------------