Η ανακάλυψη της άγνοιας…

«Εν οἶδα ὅτι ουδὲν οἶδα» «Ένα ξέρω, ότι τίποτα δεν ξέρω» (Σωκράτης) 

Ας υποθέσουμε, ένας χωρικός στην Ισπανία αποκοιμιόταν το 1000 μ.Χ και ξυπνούσε μετά από 500 χρόνια, από τον σαματά που έκαναν οι ναύτες του Κολόμβου καθώς επιβιβαζόταν στη «Νίνια», την «Πάντα» και τη «Σάντα Μαρία», ο κόσμος θα του φαινόταν σχετικά γνωστός. Παρά τις αλλαγές στην τεχνολογία, τους τρόπους και τα πολιτικά σύνορα, αυτός ο μεσαιωνικός άνθρωπος θα αισθανόταν σαν στο σπίτι του. Αν όμως βυθιζόταν σε έναν παρόμοιο ύπνο ένας ναύτης του Κολόμβου και ξυπνούσε υπό τους ήχους ενός αεριωθούμενου στον 21ο αιώνα, θα βρισκόταν πέρα από τις δυνατότητες της αντίληψής του. «Στον παράδεισο είμαι;», ίσως αναρωτιόταν, «ή μήπως στην κόλαση;» 

Τα τελευταία 500 χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εκπληκτικής και πρωτοφανούς αύξησης της ανθρώπινης ισχύος. Το 1500 μ.Χ., σε όλο τον κόσμο υπήρχαν περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι. Σήμερα υπάρχουν πλέον των 7 δισεκατομμυρίων. Η συνολική αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παρήγαγε τότε η ανθρωπότητα ανά έτος υπολογίζεται σε 250 δισεκατομμύρια δολάρια. Σήμερα η αξία της ανθρώπινης παραγωγής ανά έτος πλησιάζει το 80 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το 1500 η ανθρωπότητα κατανάλωνε 13 περίπου τρισεκατομμύρια θερμίδες την ημέρα. Σήμερα καταναλώνουμε 1500 τρισεκατομμύρια την ημέρα. (κοιτάξτε πιο προσεκτικά αυτούς τους αριθμούς- ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει αυξηθεί 14 φορές, η παραγωγή κατά 240 και η κατανάλωση ενέργειας κατά 115.) 

Ας φανταστούμε ότι ένα σύγχρονο πολεμικό πλοίο μεταφερόταν στην εποχή του Κολόμβου. Θα έκανε συντρίμμια τα τρία πλοία του μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και στη συνέχεια θα βούλιαζε το στόλο κάθε μεγάλης ναυτικής δύναμης της εποχής χωρίς να πάθει ούτε γρατσουνιά. Πέντε σύγχρονα εμπορικά πλοία θα μπορούσαν να φορτώσουν όλο το εμπόρευμα που μετέφεραν τότε οι εμπορικοί στόλοι όλου κόσμου. 

Ένας σύγχρονος υπολογιστής θα μπορούσε με ευκολία να αποθηκεύσει κάθε λέξη, κάθε αριθμό από όλα τα βιβλία και τα χειρόγραφα κάθε μεσαιωνικής βιβλιοθήκης-και θα έμενε χώρος. Οποιαδήποτε μεγάλη τράπεζα σήμερα διαθέτει περισσότερα χρήματα απ’ ότι όλα τα προνεωτερικά βασίλεια του κόσμου μαζί. 

Το 1500 π.Χ., λίγες μόνο πόλεις είχαν πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους. Τα περισσότερα σπίτια ήταν κτισμένα με λάσπη, ξύλο και άχυρο, τα τριώροφα κτίρια ήταν ουρανοξύστες… Οι δρόμοι ήταν αυλακωμένοι χωματόδρομοι, γεμάτοι σκόνη το καλοκαίρι και λάσπη το χειμώνα, γεμάτοι πεζούς, άλογα, κατσίκες, κότες και μερικά κάρα. Οι πιο συνηθισμένοι θόρυβοι της πόλης ήταν φωνές ανθρώπων και ζώων, μαζί με τον ήχο από σφυρί και πριόνι, εδώ και εκεί. Με τη δύση του ηλίου, το αστικό τοπίο γινόταν μαύρο, με μερικά μόνο κεριά και δαδιά να τρεμοπαίζουν στο σκοτάδι. Αν οι άνθρωποι μιας τέτοιας πόλης έβλεπαν τη σημερινή Νέα Υόρκη, το Τόκιο, τη Μόσχα ή τη Βομβάη τι θα σκέφτονταν…. 

Πριν από τον 16ο αιώνα, κανένας άνθρωπος δεν είχε περιπλεύσει τη Γη. Αυτό άλλαξε το 1522, όταν τα πλοία του Μαγγελάνου επέστρεψαν στην Ισπανία μετά από ένα ταξίδι 72.000 χιλιομέτρων. Κράτησε τρία χρόνια και κόστισε τη ζωή όλων σχεδόν των μελών της αποστολής, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Μαγγελάνου.

Το 1873 ο Ιούλιος Βερν δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο Φιλέας Φογκ, ένας πλούσιος Βρετανός λάτρης της περιπέτειας, μπορούσε να κατάφερνε να κάνει το γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες. Σήμερα, οποιοσδήποτε μέσα ένα μέσο εισόδημα μπορεί να γυρίζει τη Γη με ευκολία και ασφάλεια σε 48 ώρες. Το 1500 μ.Χ., οι άνθρωποι ήταν περιορισμένοι στην επιφάνεια της Γης. Μπορούσαν να κτίζουν πύργους και να σκαρφαλώνουν στα βουνά, αλλά ο ουρανός ήταν αποκλειστικά για τα πουλιά, τους αγγέλους, τις θεότητες. Στις 30 Ιουλίου 1969, άνθρωποι πάτησαν στη Σελήνη. Δεν ήταν απλώς ένα επίτευγμα, αλλά ένας εξελικτικός, ακόμα και κοσμικός άθλος. Μέσα στα προηγούμενα τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, κανένας οργανισμός δεν μπορούσε να αφήσει την ατμόσφαιρα της Γης, και σίγουρα κανένας δεν άφησε το αποτύπωμα ενός ποδιού ή πλοκαμιού στη Σελήνη. 

Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, οι άνθρωποι δεν γνώριζαν τίποτα για το 99.99% των οργανισμών του πλανήτη-δηλαδή για τους μικροοργανισμούς. Αυτό συνέβαινε επειδή δεν είχαν κάποια σημασία για εμάς. Καθένας μας κουβαλάει δισεκατομμύρια μονοκύτταρα πλάσματα μέσα του, και όχι σαν απλούς λαθρεπιβάτες. Είναι οι καλύτεροι φίλοι του και οι πιο θανάσιμοι εχθροί μας. Κάποια από αυτά χωνεύουν την τροφή μας και καθαρίζουν τα σωθικά μας, ενώ άλλα προκαλούν ασθένειες και επιδημίες. Ωστόσο, δεν ήταν παρά το 1674 που το ανθρώπινο μάτι πρωτοείδε ένα μικροοργανισμό, όταν ο Άντο φον Λέβενχουκ κοίταξε με το αυτοσχέδιο μικροσκόπιο του και είδε έκπληκτος έναν ολόκληρο κόσμο μικροσκοπικών πλασμάτων να τριγυρνάνε μέσα σε μια σταγόνα νερό. 

Κατά τη διάρκεια των επόμενων 300 χρόνων, οι άνθρωποι γνωρίστηκαν με έναν τεράστιο αριθμό μικροσκοπικών πλασμάτων. Καταφέραμε να νικήσουμε τις περισσότερες από τις θανατηφόρες μολυσματικές ασθένειες που προκαλούν και έχουμε αξιοποιήσει μικροοργανισμούς στην υπηρεσία της ιατρικής και της βιομηχανίας. Σήμερα, σχεδιάζουμε βακτήρια για να παρασκευάζουμε φάρμακα, να παράγουμε οργανικά καύσιμα και να σκοτώνουμε παράσιτα. 

Αλλά, η πιο καθοριστική στιγμή στα τελευταία 500 χρόνια ήρθε στις 5:29:45, το πρωί της 16ης Ιουλίου 1945. Εκείνο ακριβώς το δευτερόλεπτο, Αμερικανοί επιστήμονες πυροδότησαν την πρώτη ατομική βόμβα στο Αλομογκόρντο του Νέου Μεξικού. Από εκείνο το σημείο και μετά, η ανθρωπότητα δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάξει την πορεία της ιστορίας, αλλά και να την τελειώσει…

Η ιστορική διαδικασία που οδήγησε στο Αλομογκόρντο και στη Σελήνη ονομάζεται Επιστημονική Επανάσταση. Κατά τη διάρκεια αυτής της επανάστασης, η ανθρωπότητα έχει αποκτήσει τεράστιες νέες δυνάμεις, υπενδύοντας πόρους στην επιστημονική έρευνα Πρόκειται για επανάσταση επειδή μέχρι το 1500 μ. Χ. οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αμφισβητούσαν την ικανότητά τους να αποκτήσουν νέες ιατρικές, στρατιωτικές και οικονομικές δυνάμεις. Ενώ οι κυβερνήσεις και οι πλούσιοι πάτρωνες επένδυαν πόρους για την εκπαίδευση και τη λογιοσύνη, ο στόχος ήταν η διατήρηση των υπαρχουσών ικανοτήτων, και όχι η απόκτηση νέων. Ο τυπικός ευρωπαϊκός ηγεμόνας έδινε χρήματα σε ιερείς, φιλοσόφους και ποιητές με την ελπίδα ότι θα νομιμοποιούσαν σταθερή την κοινωνική ευταξία. Δεν περίμενε από αυτούς να ανακαλύψουν νέα φάρμακα, να επινοήσουν καινούργια όπλα ή να τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη. 

---

Δύναμη-Πόροι-Έρευνα

·                     Ο βρόχος της ανάδρασης της Επιστημονικής Επανάστασης.

·                     Η επιστήμη χρειάζεται κάτι παραπάνω από την έρευνα για να κάνει προόδους.

·                     Εξαρτάται από την αμοιβαία ενίσχυση της επιστήμης, πολιτικής και οικονομίας.

·                     Οι πολιτικοί και οικονομικοί θεσμοί παρέχουν τους πόρους, χωρίς τους οποίους η επιστημονική έρευνα είναι αδύνατη.

·                     Για αντάλλαγμα, η επιστημονική έρευνα παρέχει νέες δυνάμεις που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων, για την απόκτηση νέων πόρων, κάποιοι εκ των οποίων επενδύονται ξανά στην έρευνα.

---

Τους τελευταίους πέντε αιώνες, οι άνθρωποι άρχισαν να πιστεύουν όλο και περισσότερο ότι θα μπορούσαν να αυξήσουν τις ικανότητές τους επενδύοντας στην επιστημονική έρευνα. Αυτό δεν ήταν απλώς μια τυφλή πίστη-αποδείχθηκε πολλές φορές εμπειρικά. Όσο περισσότερες αποδείξεις υπήρχαν, τόσους περισσότερους πόρους ήταν διατεθειμένοι να προσφέρουν στην επιστήμη οι κυβερνήσεις. 

Δεν θα ήμασταν ποτέ σε θέση να βαδίσουμε στο φεγγάρι, να σχεδιάσουμε μικροοργανισμούς ή να διασπάσουμε το άτομο χωρίς αυτές τις επενδύσεις. Για παράδειγμα η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει διαθέσεις τις τελευταίες δεκαετίες δισεκατομμύρια δολάρια για την μελέτη της πυρηνικής φυσικής. Η γνώση αυτή που έχει παραχθεί από αυτή την έρευνα έχει καταστήσει εφικτή την κατασκευή πυρηνικών σταθμών, οι οποίοι παράγουν φθηνή ηλεκτρική ενέργεια για τις αμερικανικές βιομηχανίες, οι οποίες πληρώνουν φόρους στην κυβέρνηση, η οποία χρησιμοποιεί κάποιους από αυτούς για να χρηματοδοτήσει κι άλλο την έρευνα στην πυρηνική φυσική. 

·                     Γιατί ανέπτυξαν οι νεώτεροι άνθρωποι μια αυξανόμενη πίστη στην ικανότητά τους να αποκτούν νέες δυνάμεις μέσω της έρευνας;

·                     Τι σφυρηλάτησε το δεσμό ανάμεσα στην επιστήμη, την πολιτική και την οικονομία;

·                     Πως σχηματίσθηκε η συμμαχία ανάμεσα σε μεγάλα κράτη, στην επιστήμη και την οικονομία;

Η παραδοχή

Οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν το σύμπαν από τότε που κατάφεραν να αποκτήσουν μια κρίσιμη μάζα γνώσης. Οι πρόγονοι μας αφιέρωσαν πολύ χρόνο και κόπο για να ανακαλύψουν τους νόμους που διέπουν τον φυσικό κόσμο. Η σύγχρονη όμως επιστήμη διαφέρει από όλες τις προηγούμενες παραδόσεις γνώσης με τρεις ουσιαστικής σημασίας τρόπους: 

·                     α) Την προθυμία παραδοχής της άγνοιας. Η σύγχρονη επιστήμη βασίζεται στην λατινική επιταγή Ignoramus-«δεν γνωρίζουμε». Ξεκινάει από την υπόθεση ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα. Με ακόμα πιο κριτικό πνεύμα, δέχεται ότι τα πράγματα που γνωρίζουμε μπορεί να αποδειχθούν λαθεμένα καθώς αποκτούμε περισσότερη γνώση. Καμία έννοια, ιδέα ή θεωρία δεν είναι ιερή και αναμφισβήτητη.

·                     β) Την κεντρική θέση της παρατήρησης των μαθηματικών. Αφού παραδέχονται την άγνοια, η σύγχρονη επιστήμη προσπαθεί να αποκτήσει γνώση. Το κάνει αυτό συγκεντρώνοντας παρατηρήσεις και χρησιμοποιώντας στη συνέχεια μαθηματικά εργαλεία για να συνδέσει τις παρατηρήσεις αυτές με συνολικές θεωρίες.

·                     γ) Την απόκτηση νέων δυνάμεων. Η σύγχρονη επιστήμη δεν αρκείται στη δημιουργία θεωριών. Χρησιμοποιεί αυτές τις θεωρίες για να αποκτήσει νέες δυνάμεις για να δημιουργήσει νέες τεχνολογίες.

Η Επιστημονική Επανάσταση δεν ήταν μια επανάσταση της γνώσης. Ήταν πρωτίστως επανάσταση της άγνοιας. Η μεγάλη ανακάλυψη που έβαλε σε κίνηση την Επιστημονική Επανάσταση ήταν ότι οι άνθρωποι δεν γνώρισαν να απαντήσουν για τα περισσότερα σημαντικά ερωτήματα. 

Οι προνεωτερικές παραδόσεις γνώσης, όπως το Ισλάμ, ο χριστιανισμός, ο βουδισμός και ο κομφουκιανισμός, υποστήριζαν με βεβαιότητα πως κάθε τι το σημαντικό να γνωρίζουμε για τον κόσμο το γνωρίζουμε ήδη. Οι μεγάλοι θεοί, ο παντοδύναμος θεός, ή οι σοφοί άνθρωποι του παρελθόντος κατείχαν τη γνώση για πάντα, την οποία μας αποκαλύπτουν σε κείμενα ή προφορικές παραδόσεις. Οι κοινοί θνητοί αποκτούσαν γνώση σκύβοντας πάνω σε αυτά τα αρχαία κείμενα και τις παραδόσεις κατανοώντας τα με ορθό τρόπο. Ήταν αδιανόητο η Βίβλος, το Κοράνι ή οι Βέδες να μην περιέχουν κάποιο καίριο μυστικό του σύμπαντος, μυστικό το οποίο θα μπορούσε να ανακαλυφθεί από πλάσματα με σάρκα και οστά. 

Οι αρχαίες παραδόσεις γνώσης δέχονταν μόνο δυο είδη άγνοιας. 

·                     Πρώτον, ένα άτομο μπορεί να αγνοούσε κάτι σημαντικό. Για να αποκτήσει την απαραίτητη γνώση, το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να ρωτήσει κάποιον σοφό. Δεν χρειαζόταν να ανακαλυφθεί κάτι που δεν το ήξερε κανείς ως τώρα. Για παράδειγμα αν ένας αγρότης σε κάποιο χωριό της Ελλάδος στην περίοδο της τουρκοκρατίας ήθελε να μάθει πως ξεκίνησε το ανθρώπινο είδος, θα υπέθετε πως η χριστιανική παράδοση είχε την απάντηση. Το μόνο που είχε να κάνει ήταν να ρωτήσει τον παπά του χωριού.

·                     Δεύτερο, μια ολόκληρη παράδοση μπορεί να αγνοούσε ασήμαντα πράγματα. Εξ ορισμού, ότι δεν είχαν μπει στον κόπο να μας πουν οι μεγάλοι θεοί ή οι σοφοί άνθρωποι του παρελθόντος, ήταν ασήμαντο. Ο άνθρωπος του παραπάνω παραδείγματος μπορεί να ήθελε να μάθει πως υφαίνουν τον ιστό τους οι αράχνες, θα ήταν άσκοπο να ρωτήσει τον ιερέα, γιατί σε καμία από τις χριστιανικές γραφές δεν υπάρχει απάντηση στο ερώτημα αυτό. Αυτό σημαίνει, ωστόσο, ότι ο χριστιανισμός ήταν ανεπαρκής. Αντίθετα, σημαίνει ότι το να κατανοήσουμε πως φτιάχνουν οι αράχνες τον ιστό ήταν ασήμαντο. Στο κάτω- κάτω, ο θεός ήξερε πολύ καλά πως τον κάνουν. Αν η πληροφορία ήταν σημαντική, αναγκαία για την ευημερία των ανθρώπων, ο θεός θα είχε συμπεριλάβει την εξήγηση στη Βίβλο.

Ο χριστιανισμός δεν απαγόρευε τους ανθρώπους να μελετάνε τις αράχνες. Αλλά οι μελετητές αραχνών-αν υπήρχαν τέτοιοι- έπρεπε να αποδεχτούν ένα δευτερεύοντα ρόλο στην κοινωνία και την ασημαντότητα των ευρημάτων τους για τις αιώνιες αλήθειες του χριστιανισμού. Ότι κι αν ανακάλυπτε ένας ερευνητής για αράχνες ή πεταλούδες, ή τα είδη των Γκαλαπάγκος, αυτή η γνώση ήταν λεπτομέρεια χωρίς αντίκτυπο για τις θεμελιώδεις αλήθειες της κοινωνίας, της πολιτικής και της οικονομίας. 

Στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν ήταν ποτέ τόσο απλά. Σε κάθε εποχή, ακόμα και στις πιο ευλαβείς και συντηρητικές υπήρχαν άνθρωποι που υποστήριζαν ότι υπάρχουν σημαντικά πράγματα τα ποία αγνοούσε όλη η παράδοση. Ωστόσο, οι άνθρωποι αυτοί ήταν στο περιθώριο διώκονταν, ή διαφορετικά ίδρυαν μια νέα παράδοση και άρχιζαν να υποστηρίζουν ότι εκείνοι τα ήξεραν όλα όσα άξιζε να γνωρίζεις. Για παράδειγμα, ο προφήτης Μωάμεθ ξεκίνησε την θρησκευτική του καριέρα κατηγορώντας τους Άραβες ότι ζούσαν μέσα στην άγνοια για τη θεϊκή αλήθεια. Ωστόσο, ο ίδιος ο Μωάμεθ πολύ σύντομα άρχισε να υποστηρίζει ότι εκείνος γνωρίζει όλη την αλήθεια και οι πιστοί του άρχισαν να τον αποκαλούν «Η Σφραγίδα των προφητών». Στο εξής, δεν υπήρχε ανάγκη για αποκαλύψεις πέρα από αυτές που έγιναν από τον Μωάμεθ.

Η σημερινή επιστήμη είναι μια μοναδική παράδοση γνώσης, στο βαθμό που παραδέχεται ανοιχτά τη συλλογική άγνοια σχετικά με τα πιο σημαντικά ερωτήματα. Ο Δαρβίνος ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι ήταν η «σφραγίδα των βιολόγων» και ότι είχε λύσει μια για πάντα το γρίφο της ζωής. Έπειτα από αιώνες εκτεταμένης επιστημονικής έρευνας, οι βιολόγοι εξακολουθούν να μη διαθέτουν μια ικανοποιητική εξήγηση για τον τρόπο που ο εγκέφαλος δημιουργεί τη συνείδηση. Οι φυσικοί παραδέχονται ότι δε γνωρίζουν τι προκάλεσε τη Μεγάλη Έκρηξη ή πώς να συμβιβάσουν την κβαντομηχανική με τη γενική θεωρία της σχετικότητας. 

Σε άλλες περιπτώσεις, ανταγωνιστικές επιστημονικές θεωρίες συζητιούνται με ένταση στη βάση νέων στοιχείων που εμφανίζονται διαρκώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι διαφωνίες σχετικά με τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης της οικονομίας. Μολονότι μεμονωμένοι οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι η δική τους μέθοδος είναι η καλύτερη, η ορθοδοξία αλλάζει με κάθε οικονομική κρίση και χρηματιστηριακή φούσκα, με συνέπεια η τελευταία λέξη στα οικονομικά να μην έχει ειπωθεί ακόμα. 

Σε άλλες περιπτώσεις, ορισμένες θεωρίες υποστηρίζονται τόσο επίμονα από τα υπάρχοντα δεδομένα, που όλες οι εναλλακτικές έχουν από καιρό παραμεριστεί. Αυτές οι θεωρίες γίνονται δεκτές ως «αλήθεια» εντούτοις όλοι συμφωνούν ότι, αν εμφανίζονταν νέα δεδομένα που έρχονται σε αντίθεση με τη θεωρία, τότε αυτή πρέπει να αναθεωρηθεί ή να εγκαταλειφθεί. Καλά παραδείγματα αυτής της περίπτωσης είναι η θεωρία των τεκτονικών πλακών και η θεωρία της εξέλιξης. 

Η προθυμία της να παραδεχθεί την άγνοια, έχει κάνει τη σύγχρονη επιστήμη πιο δυναμική, ευέλικτη και διερευνητική από οποιαδήποτε προηγούμενη μορφή γνώσης. Αυτό έχει διευρύνει εξαιρετικά την ικανότητά μας να επινοούμε νέες τεχνολογίες. Αλλά μας φέρνουν αντιμέτωπους με ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν είχαν να αντιμετωπίσουν οι πρόγονοί μας. Η υπόθεση που δεχόμαστε σήμερα, ότι δεν γνωρίζουμε τα πάντα και ότι ακόμα η γνώση μας είναι υπό αίρεση, επεκτείνεται και στους κοινούς μύθους που επιτρέπουν σε εκατομμύρια αγνώστους να συνεργάζονται αποτελεσματικά. Αν τα γεγονότα δείχνουν ότι πολλοί από αυτούς του μύθους είναι αμφίβολοι, πως μπορούμε να διατηρήσουμε την ενότητα της κοινωνίας; Πως μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν οι κοινότητες, οι χώρες και τα διεθνή μας συστήματα; 

Όλες οι προσπάθειες σταθεροποίησης της κοινωνικοπολιτικής τάξης δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να βασιστούν σε δυο μη επιστημονικές μεθόδους: 
·                     α) Να πάρουν μια επιστημονική θεωρία και ενάντια στην κοινή επιστημονική πρακτική, να την ανακηρύξουν οριστική και απόλυτη αλήθεια. Αυτή ήταν η μέθοδος που χρησιμοποίησαν οι Ναζί (οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η φυλετική τους πολιτική ήταν απόρροια βιολογικών δεδομένων).

·                     β) Να αφήσουν στην άκρη την επιστήμη και να ζήσουν σύμφωνα με μια μη επιστημονική απόλυτη αλήθεια. Αυτή ήταν η στρατηγική του φιλελεύθερου ανθρωπισμού, ο οποίος έχει οικοδομηθεί στη δογματική πίστη στη μοναδική αξία και τα δικαιώματα των ανθρώπων-ένα δόγμα που, σε ενοχλητικό βαθμό, δεν έχει τίποτα κοινό με την επιστημονική μελέτη του homo sapiens.

Αυτό όμως, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Ακόμα και η ίδια η επιστήμη είναι αναγκασμένη να βασιστεί σε θρησκευτικές και ιδεολογικές πεποιθήσεις για να δικαιολογήσει και να χρηματοδοτήσει τις έρευνές της. Εν τούτοις, ο σύγχρονος πολιτισμός είναι σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό πρόθυμος να αποδειχθεί την άγνοιά του απ’ ότι οι προηγούμενοι πολιτισμοί. Ένα από τα πράγματα που επέτρεψαν στις σύγχρονες μορφές κοινωνικής τάξης το να διατηρήσουν τη συνοχή τους είναι η διάδοση μιας σχεδόν θρησκευτικής πίστης στην τεχνολογία και στις μεθόδους επιστημονικής έρευνας, η οποία έχει σε κάποιο βαθμό αντικαταστήσει την πίστη σε απόλυτες αλήθειες.

ΠΗΓΗ