το αυτοκίνητο του Αρραμπάλ - του φώτη μισόπουλου

 μονόπρακτη φάρσα σε μια εικόνα

...μια ζωή με ψεύτικο όνομα -, αλλού -, δε βλέπω το λόγο

JORGE SEMPRUN [α] 

[σκηνικό : μια τεράστια ταμπέλα ''ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ''[1]

''διαχείριση'' : ''ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΑΡΡΑΜΠΑΛ'', - παλιά αυτοκίνητα, λάστιχα, κομμάτια αποσυναρμολογημένων αυτοκινήτων]

  

ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ [φωνές]

Η ΤΑΜΠΕΛΛΑ ''ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ Φ. ΑΡΡΑΜΠΑΛ κ Σια

ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

Α' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

Β' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

Γ' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

  

ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ [φωνές]

ΠΟΣΟ ΕΞΑΙΣΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ Η ΖΩΗ

Η ΝΕΑ ΓΗ

Ο ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ

Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ

ΣΙΩΠΗ ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ

 ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Ο ΕΜΑΝΟΥ',τρομπετίστας

Ο ΤΟΠΕ', κλαρινετίστας

Ο ΦΟΝΤΕΡ, σαξοφωνίστας

Ο ΑΡΡΑΜΠΑΛ                     4 βουβά πρόσωπα

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ

  

Η ΕΙΚΟΝΑ, αυτή και μόνον αυτή

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ :....η ''περισσότερη προσοχή'', μια κοινότατη νύχτα μεσαίου βάθους,- καμιά φορά ένα καρφί στον τοίχο έμενε να το συγχέω από μακριά με τη μύγα, που καθυστέρησε να φύγει - δεν θα 'χουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα - το ρολόι ακούγεται όπως η σχεδόν αφωνία της βροχής, - η γνωριμία μας άρχισε μια μέρα πριν, - δεν ωφελεί να τον ξέρεις, ο μύθος είχε τόσες παραλλαγές. 

ΠΟΣΟ ΕΞΑΙΣΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ Η ΖΩΗ :....θα μιλήσουμε και γι' αυτό, όταν οι διηγήσεις σύρουν τα μεσάνυχτα μέχρι τις υδρίες,  μιλώ σα ν' ακουμπώ μ' όλο το βάρος μου την πόρτα, κουβαλώ στην αιωνιότητα τις ανημπόριες μου κι ύστερα, - το μεσημέρι -, ο καθένας θα 'πρεπε να πάρει ό,τι δικαιούται, - όμως δεν συμβαίνει έτσι πάντα - έχω ωστόσο μια νεανική ευκινησία για τ' αναπάντεχα πράγματα [γέλιο]

Η ΝΕΑ ΓΗ : ....αφοσιώνεται κανείς στον ακέραιο περίπλου, - ένας ταχυδρόμος ή ένα παλιοτόμαρο με σβησμένα μάτια ή μαλλιά σαν έχιδνες, βγάζει κηρύγματα από άμβωνος, - στενόμυαλος όπως οι μυλόπετρες όταν αλέθουν αέρα, νερό και χώμα.

Ο ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ : είναι η εξαπάτηση, τα φαινόμενα παραπλανούν, αρχικά είναι το σύμπαν και το αίμα, μετά ένας μικρός μετανάστης θεός που εγκαταλείπει τα πάντα χωρίς υπόλειψη.   

Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ : πάντα θα υπάρχουν θαύματα, κυρίως αυτά ζητάμε στη φτώχεια μας, άθλιοι, ακόμα πιο εύκολο να επικαλεστούμε την ύπαρξή τους όσο γέρνει ο ήλιος, θα κληρονομήσουν τον θεϊκό γνόφο σ' ένα παραλήρημα εκφράσεων κι ενοχών

ΣΙΩΠΗ ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ : ή ένα στοίχημα ούτε καλό ούτε κακό ούτε αδιάφορο όπως κανείς δεν έχει νοιώσει ποτέ χρόνο τόπο τη γεύση της αλμύρας στο πρόσωπο, το λιγοστεμένο φεγγάρι όταν αδειάζει η ζωή από στεριά και θάλασσα όταν.

ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ : ....περικυκλωμένο, πλαστικοί φτερωτοί έρωτες αντιστοιχούνε στο κάθε τι, - είναι το τεράστιο καλειδοσκόπιο των παρελθόντων,-  απότομα τα χέρια μας ξεσφίγγουν και παραιτούμαστε [παύση]

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ : ......τι άλλο άξιζε να έχω στον κόσμο των θεών που λησμονήθηκαν - γεμάτο κόκκους σκόνη σκοτάδι - ποιο είναι το Ενέχειρο

ή το Μεγάλο Ταξίδι εκεί που τελειώνει στην άκρη το μπαστούνι του τυφλού ή όταν χτυπάει το παράθυρο εξ ίσου ένας άγνωστος στην υφασμένη σιγή της πιο περίεργης ανησυχίας - γιατί κι η έρημος, πιστεύω, αυτή η άμμος, περιέχει το μεγάλο επινόημα σαν το καπέλο του φτωχότερου που χάνει τη μοίρα του ή πάλι ένα τρόπαιο ανύπαρκτο, μια συνοικία που μόλις πέθανε γιατί έχουμε γεράσει πρόωρα γυρίζοντας τις πλάτες, αφήνοντας εν' άδειο πλατύσκαλο κι έτσι στέκομαι τώρα μπρος στις σελίδες της νύχτας αναίτια και καχύποπτα[παύση]

Α' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : έπειτα είχαμε μιλήσει κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες- οι δρόμοι είναι για να πονάς αφού πάντα περιέχουν μιαν ανείπωτη λέξη ή ένα χαμένο κλειδί παραμονεύοντας στην πιο αθόρυβη χαραμάδα, για να κρυφτούν με ασφάλεια οι εραστές από το πένθος που βάρυνε ή το φως μιας ανυποψίαστης λάμπας, γι' αυτό ένα πρωί θα μετανοήσουμε απρόοπτα γελώντας με αθόρυβη απερισκεψία - οι μεγάλες ζέστες θα 'χουν περάσει- η βάρκα έρχεται χωρίς τους γλάρους -τα κεριά στα μετόπισθεν πορθμεία θα έχουν ήχους,- ένα χέρι πετάχτηκε πίσω απ' το σύννεφο,- μ' αυτό έφραξα το στόμα μου σαν να με υποδέχονταν αλλού //  

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ : .....αισθάνομαι το στόμα να στεγνώνει, τ' αρώματα ήταν ψίθυροι, από την ίδια στιγμή που έστειλα την απάντησή μου, - οι γέροι απαιτούν να ξεχάσουν γρήγορα τους εφιάλτες, σαν τη γυναίκα που καταστρέφεται το δέρμα της, η λάμψη του αποκτά, - τα σημάδια του δειλινού, οι τηλεοράσεις παίζουν την ίδια μουσική,- προϊστορική πεθαμένη - την ομολογία ενός θρήνου ή του εγκλεισμού μας- κοστίζουν τα πάντα αμέτρητα λεφτά, - μιαν αγκαλιά όπως σταυροκοπιέσαι, ένα βαθύ ποτήρι κονιάκ που δεν γύρισαν να κοιτάξουν οι νεκροί, ήθελα να πιω μόνο και μόνο να 'χουμε κάποιο συναγωνισμό μεταξύ μας

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ : [παίζει ένα τραγούδι] ...της έλεγα συχνά : Πες μου για όσους έμειναν τα δωμάτια είναι τα πιο εύκολα λημέρια να ξεχνάς, κυλούσαν τα δάκρυά της κι έκαιγε σαν Κόλαση-εγώ μιλούσα γι' αυτούς που αθωώθηκαν - επειδή ήμουν μόνος- σίγουρα γέλασα, γέλασα άσχημα, - δεν τελειώνει εκεί σκέφτηκα [βγαίνουν απ' ''ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ'',- ο ΕΜΑΝΟΥ' με μια τρομπέτα, ο ΤΟΠΕ' με κλαρίνο. ο ΦΟΝΤΕΡ με σαξόφωνο [2] παίζοντας ξέφρενους ρυθμούς τζαζ στο ρυθμό ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ, Ο ΦΥΛΑΚΑΣ κάνει πως παίζει τύμπανα ως ντράμερ πάνω σ' ένα αυτοκίνητο- κάποιες φορές στη διάρκεια της σκηνικής δράσης υποκρίνονται πως παίζουν, δεν βγάζουν ήχο]

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ : [συνεχίζεται το τραγούδι]

.....όταν έβρισκα τις σωστές λέξεις ο άνεμος απομακρυνόταν αθόρυβα όπως ο έρωτας από μια τρύπια τσέπη. Τον άγγελο τον κοίταζα μηχανικά χωρίς να βλέπω, χωρίς να ξέρω - άλλωστε από υποσχέσεις χορτάσαμε //

Β' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : ......κάτι σαν τη δυσμένεια, που δεν με βρήκαν να έχω γεννηθεί - στα παλιά ληξιαρχεία

Γ' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : .....έλα στην αίθουσα αναμονής, στη βαθιά δοκιμασμένη σιωπή - εκείνες οι λατρεμένες ώρες με τ' αποθηκευμένα ψέματα της αθωότητας, δίπλα απ' τις σκιές οι ερωμένες πέρασαν τη ζωή τους ανεξήγητα

Α' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : ......στην έρημο που ήμουνα έχεις πάντα μια βαλίτσα με τ' απαραίτητα, δεν υπάρχει χρόνος - σα να σ' έχουν χτυπήσει κατά λάθος με τον αγκώνα τους την ώρα του φαγητού και λερώνεις όποιον κάθεται δίπλα σου [γέλιο][παύση]

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ : .....ταξίδευα με τον Ντάσιελ Χάμετ, ''ένα εισιτήριο για Μάιλ Βάλλευ, χωρίς επιστροφη, παρακαλώ....''

ΠΟΣΟ ΕΞΑΙΣΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ Η ΖΩΗ : ....σαν όταν καταρρέοουν οι λέξεις ή ένα παλιό προάστιο που συγγενεύει με τον ορίζοντα, καθώς ξεκλέβεις δρόμο - εριστικός και μόνος - στο άλλο δωμάτιο η φωνή του Ντόνυ, η άβυσσος, όπως η ψυχρή περιπλάνηση που αφαίρεσε ο Νοβάλις διεκδικώντας τη Γυναίκα Σάτυρο ή η Λουίζ Φίσερ που έφαγε τα πάντα ''σάς παρακαλώ!'' επέμεινε, ΄΄πρεπει να μάθω!'' τα μεγάλα μάτια της άνοιξαν διάπλατα κοιτώντας τον Χάμετ, ''Μια γυναίκα στο σκοτάδι''[3]- ισχυριζόταν, βέβαια, το αντίθετο

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ : ....εγκατάλειψη, η ακοή που αναποδογυρίζει το Σύμπαν, γεννιέσαι στο Λαβύρινθο, τα θύματα θαυμάζουν όποιον έγραψε το στίχο ''σε λατρεύω το ίδιο με τον θόλο της νύχτας'' - θηλυκή ενόρμηση -

Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ : ......σε κατατρέχει παντού - απολυτότητα αναχωρητισμού - μεταθανάτια - αναπόδεικτη - μια πρόζα που έμεινε στη μέση αγνώστου ποιητού ή κάπως η ένδεια που αποστρεφόταν ο Πεσσόα πριν ''γίνει ο άνθρωπος του πλήθους'' - διαφεύγω μέσα στο μύθευμα του φύλου μου για αιώνες, αργοπορούν τα τελεσίγραφα στην πρόσκληση του Αθέατου

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ : .....θα υπάρξω ως λυρικός στην παρακμή του χρήματος μες σε ρηχά ηλιοτρόπια και υποσχέσεις πριγκίπων, θα με συνοδεύει ο Ρεμπό μπαίνοντας στην πόλη απ' τα παλιά σφαγεία στη βάναυση ροή των άγνωστων λεωφόρων [4]

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ : ......παλεύοντας για λίγο χρόνο στη μαγεία του απόμακρου σε μιμική απίθανη να γοητεύει όσους απέμειναν 

ΠΟΣΟ ΕΞΑΙΣΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ Η ΖΩΗ : .......κέρινα ομοιώματα βροχές λουλουδιών το θάμβος μιας θρησκείας από αίμα 

ΣΙΩΠΗ ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ : ......εντάφιοι θεοί μοιράζοντας χρονολογίες και στυλ σ' όσους επιχειρήσουν - η απόπειρα να κοιμηθεί κανείς δίπλα στο ποτάμι

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ : ......σαν όταν καταρρέουν οι λέξεις...

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ :.....''ένα εισιτήριο για Μάιλ Βάλλευ, χωρίς επιστροφή, παρακαλώ''

Α' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : .....''σε λατρεύω το ίδιο με το θόλο της νύχτας'' [μουσική από ραδιόφωνο αυτοκινήτου]//

Β' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : .....κάποτε κάνεις λάθος στο μέτρημα των ημερών, ένα παράθυρο στενό σαν ανάσα που θρυμματίζει ό,τι θυμίζει επιστροφή, σα να κινείσαι παραλυμένος στο σκοτάδι, σερνάμενος, μ' ένα ψέμα καρφωμένο στο μέτωπο

Ο ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ : .....ο αέρας φυσάει σαν Αποκάλυψη, οι ερωμένες καταντούν ομοιόμορφες, η εξορία  καταργεί την άγρια στοργή, θα ξεφτίσει στη μνήμη κι η τελευταία λέξη που λεγόταν ανάμεσα στην κούραση και στην κούραση....[παύση]

[οι τρεις μουσικοί παίζουν συνεχεια μουσική χωρίς λόγια]

[Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ απευθύνεται στο φύλακα]

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ : .....τι κάνεις εδώ;;; Είσαι εισβολέας, παρείσακτος.... στα στόματα των άλλων γιορτάζεις τις δήθεν συναστρίες σου - εγώ τα λέω αυτά;; [γελάει], ένας πρώην αλκοολικός, ηδονιστής - χαρίζω φτηνά δαχτυλίδια για εξιλέωση-, παρακολουθείς την τύχη μου και με καταδιώκεις - είσαι ένας απόβλητος, ένας πλάνητας

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ : ....δεν υπάρχουν τυχαίοι ακόλουθοι στα μέρη μας, στις εποχές που περπατάμε [παύση]

Η ΝΕΑ ΓΗ : .....ποιος από σάς κοιμήθηκε σε διαδρόμους ή σε νεκρά αυτοκίνητα ποιος έχασε το σκυλί του εκείνο το ανυπεράσπιστο βράδυ που το 'χε ανάγκη για προσκέφαλο

Γ' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : .....όλα είναι απλά σύντροφοι, θ' αγαπηθείτε απ' τους νεκρούς, απ' τους χωλούς, όλους αυτούς που δείχνουν με το δάχτυλο τον ήλιο και χάθηκαν με τα μεγάλα κρυοπαγήματα μέρα μεσημέρι καλοκαιριού, περιμένοντας ν' ανοίξει ο δρόμος για το σύνορο, εκτοπισμένοι και λεροί, - οι λεπροί θα τους θυμούνται γιατί δεν ζήτησαν τίποτα - δεν ήξεραν να ζητούν-, έχουν ξεχάσει στην αυλή με τα κλήματα το πιάτο, το ποτήρι ένα φιλί ζεστό καμωμένο απ' τις απώλειες των δέντρων [παύση]

Β' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : .......ή πάλι το τεράστιο Μαύρο Μάτι Του Θεού τρυπημένο με τα βλέμματά μας που κάποτε αρμένισαν στον ουρανό - η μια γενιά μετά την άλλη ανακρίνοντας τη σιωπή στη σιωπή, όπως γιατρεύονται οι μαύρες σκέψεις αθόρυβα - μέσα στη σκόνη και το λιόπυρο....

Α' ΝΕΚΡΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ : ....από τι κρύβεσαι, εγώ φεύγω για ένα άλλο ταξίδι, οι πόλεις δε τελειώνουν και μετά απ' αυτές μ' ένα χτύπημα χαϊδευτικό στην πλάτη ζούμε άλλη μια φορά σ' ένα προάστιο ασφυχτικό, όπου μισούν τους έρωτες των άλλων

Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ : ......τα χαράματα ξεκόβουν όλοι συλλογισμένοι, τα καράβια δε βλέπουν το σώμα σου - δεν είσαι πια η φωνή που κυλούσε κείνη τη ζωή [μικρή παύση]

ΠΟΣΟ ΕΞΑΙΣΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ Η ΖΩΗ : ........κι αυτή η γυναίκα δεν υπάρχει, θα είναι μια άλλη στη θέση της που θα γνωρίσουμε αλλού - κάπου στο δρόμο ή στη γωνιά ενός ποιήματος ή όταν βγαίνουμε απ' το θέατρο ''τι είδατε ;;'', - θα ρωτήσουν ευγενικά - θ' απαντήσω με βιασύνη ''δεν είδαμε τίποτε, δεν είμασταν εκεί, τώρα μόλις μάθαμε, μόλις ακούσαμε - ζήσαμε για κάποιον άλλον, θα τον ξέρετε'' 

ΣΙΩΠΗ ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ : είστε πολύ μετριόφρων [αρχίζουν να παίζουν με ήχο οι τρεις μουσικοί

ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΤΟΥ ΑΡΡΑΜΠΑΛ : .......τα λόγια έχουν δικές τους μελωδίες ή όταν κάνει κρύο κι οι τοίχοι μάς καθηλώνουν στο πέρασμα

Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ : ......έπειτα ακουγόταν το ίδιο τραγούδι, είμαι πέτρα είμαι ματαίωση είμαι ό,τι χάθηκε είμαι το σκυλί που αναχωρεί κάθε βράδυ

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ : ....έχω επιστρέψει στην παλιά μνήμη, την ανοίγω με κόπο, όλα μοιάζουν ανύποπτα - χαμένες ζωές, όπως λίγος άνεμος κυνηγημένος, - σαν ύπαρξη, έκπληκτος - από την δεύτερη γωνία του μπιλιάρδου αριστερά, καθώς εισβάλλει. [Σκοτάδι. Αυλαία] // 2016, 2017-2018

τέλος

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

[α] ΧΟΡΧΕ ΣΕΜΠΡΟΥΝ, Ο νεκρός που μάς χρειάζεται //εξάντας, μτφρ Οντέτ Βαρών Βασάρ[Διαδίκτυο]

Γιατί άλλο ένα βιβλίο για το Μπούχενβαλντ; "Τώρα έχω περισσότερα πράγματα να πω από πριν αρχίσω, γιατί η γραφή ζωντανεύει τη μνήμη", εξομολογείται ο ογδοντάχρονος πια Χόρχε Σεμπρούν σε μια συνέντευξη του στην El Pais στις 19 Μαΐου 2001. Στο βιβλίο αυτό εστιάζει στην αφήγηση ενός κεντρικού γεγονότος: ο "χρήσιμος" νεκρός είναι αυτός που προβλέπεται ότι θα δανείσει στον Ζεράρ το όνομα του για να ζήσει εκείνος με αυτό, ενώ το πτώμα του ίδιου -που θα βρει φυσικό θάνατο από εξάντληση- θα οδηγηθεί στο κρεματόριο με τον αριθμό του Ζεράρ. . . Η προβληματική της σχέσης του "εγώ" με τον "άλλον" εδώ κορυφώνεται: τα όρια του "εγώ" είναι ρευστά, καθώς θα μπορούσε τόσο εύκολα να είναι ο "άλλος". . . Το βιβλίο έχει το βάθος του στοχασμού και συνάμα την ανάλαφρη χάρη της γραφής του Σεμπρούν. Ο κόσμος φαντάζει από τη μια γεμάτος θαύματα και από την άλλη γεμάτος μυστήριο. "Δεν πρέπει ν' αφήνουμε το θάνατο να καθορίζει ούτε τις πράξεις μας ούτε την ηθική μας". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

[1], ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΑΡΡΑΜΠΑΛ, ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ -ΤΟ ΤΡΙΚΥΚΛΟ, ΔΩΔΩΝΗ, μτφρ. Παύλος Μάτεσις, 1971[;;], σειρά το θέατρο του παραλόγου[;;] ή Παγκόσμιο θέατρο [;;;]

[2], τα κύρια πρόσωπα στο ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

[3], ΝΤΑΣΙΕΛ ΧΑΜΕΤ, ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ, Παρατηρητής, 1989, αστυν, λογοτ. μτφρ. Βαγγ. Παραμπούκης

[4] Αλεξης Νίκος Ασλάνογλου, μεταφράζοντας Ρεμπώ, Διαδίκτυο