Πλούσια ήπειρος με τους φτωχότερους ανθρώπους

Τι πιο γλυκό από μια σοκολάτα. Τι πιο όμορφο από ένα όμορφο τριαντάφυλλο. Τι πιο χρήσιμο από την εξέλιξη της τεχνολογίας, που είναι ένα προνόμιο των πολιτών κάθε ανεπτυγμένης δυτικής χώρας. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, σύγχρονα αυτοκίνητα επαρκής τροφή, πεντακάθαρο νερό. Όλα μαζί συνιστούν το λεγόμενο υψηλό βιοτικό επίπεδο. Όλα αυτά ακούγονται λογικά και αυτονόητα όταν ζεις σε μια ανεπτυγμένη πλούσια δυτική χώρα. Δεν είναι όμως όλες οι χώρες πλούσιες. Όταν το προσδόκιμο ζωής στη Νορβηγία φτάνει τα 80 χρόνια και στο Νίγηρα τα 44, τότε εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως το χάσμα πλούσιων και φτωχών χωρών είναι σήμερα τόσο μεγάλο, όσο ποτέ στο παρελθόν.

Οι ανισότητες σε όλα τα επίπεδα κυριαρχούν, ενώ τεράστια είναι τα προβλήματα εξαιτίας της εκτεταμένης φτώχιας και του υποσιτισμού, της εξάπλωσης του aids, της έλλειψης στοιχειωδών υποδομών εκπαίδευσης, της αδυναμίας πρόσβασης σε υπηρεσίες περίθαλψης. Η Αφρική σήμερα μαστίζεται από την πείνα, τη φτώχια και την απόλυτη εξαθλίωση. Στις βόρειες περιοχές της υπάρχουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου. Στον Νότο της βγαίνει το 98 % της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών και το 77% της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού. Κανονικά η Αφρικανική Ήπειρος θα έπρεπε να είναι η πιο πλούσια στον κόσμο…

Κι όμως: εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο στην αφρικανική ήπειρο από την έλλειψη πόσιμου νερού, την ίδια που ώρα το όμορφο τριαντάφυλλο που στολίζει το ανθοδοχείο μας, χρειάζεται 5 λίτρα νερού κάθε μέρα για 6 εβδομάδες μέχρι να φτάσει στο επιθυμητό μέγεθος για να κοπεί. Αυτό το τριαντάφυλλο καλλιεργείται στην Κένυα, η οποία όμως έχει κηρυχτεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης καθώς βρίσκεται επίσημα σε κατάσταση λιμού.

Η έλλειψη νερού και τροφής έχει σκοτώσει τα ζώα από τα οποία εξαρτάται η τροφή και το εισόδημα εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι όμως, μεγάλο μέρος της Κένυας καλύπτεται από νερό. Στην Κένυα βρίσκεται η λίμνη Ναϊβάσα, ένας υγρότοπος διεθνούς σημασίας. Σήμερα όμως η λίμνη δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια δεξαμενή άρδευσης και αποχέτευσης για τα θερμοκήπια των τριαντάφυλλων που ανήκουν σε Ευρωπαίους καλλιεργητές, οι οποίοι μόλις ανακάλυψαν το ευνοϊκό κλίμα που επικρατεί στην περιοχή θέλησαν να επενδύσουν στον τομέα της ανθοκαλλιέργειας στην Κένυα. Όλα τα τριαντάφυλλα που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή αγορά καλλιεργούνται εκεί. Αυτό σημαίνει άντληση εκατομμυρίων λίτρων νερού κάθε μέρα από τη Ναϊβάσα για τις μεγάλες ευρωπαϊκές φάρμες.

Εκατοντάδες χιλιάδες Κενυάτες εργάζονται στα θερμοκήπια με τα τριαντάφυλλα για 35 ευρώ το μήνα. Τα χρήματα που παίρνουν αρκούν μόνο για το καθημερινό τους φαγητό -και αυτό όχι πάντα. Η μαζική χρήση εντομοκτόνων και άλλων λιπασμάτων μόλυναν τα νερά της λίμνης, δηλητηριάζοντας τους ίδιους, τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Την ίδια ώρα τα κέρδη των επενδυτών από την πώληση των τριαντάφυλλων είναι τεράστια: πρόκειται για ένα από τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα της χώρας.

Η Κένυα μοιράζεται μαζί με την Ουγκάντα και την Τανζανία την περίφημη λίμνη Βικτόρια. Είναι η μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη της Αφρικής, η μεγαλύτερη τροπική λίμνη της γης και η δεύτερη σε έκταση λίμνη γλυκού νερού στον πλανήτη. Δεν θα ήταν δυνατόν να ξεφύγει από της επεκτατικές επιχειρηματικές δραστηριότητες των πλούσιων ανεπτυγμένων χωρών. Η λίμνη θεωρήθηκε ιδανική για την εκτροφή πέρκας. Ξένη σε αυτά τα νερά και πολύ επιθετική από τη φύση της, η πέρκα εξαφάνισε μέσα σε μερικές δεκαετίες περίπου 400 είδη άλλων ψαριών που ζούσαν εκεί. Η φυσική ισορροπία της λίμνης καταστράφηκε, οι ψαράδες της περιοχής έχασαν τα ψάρια που τους έτρεφαν και μαζί τη δουλειά τους, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες κατεργασίας και εκμετάλλευσης της πέρκας ξεφύτρωσαν στα περίχωρα της λίμνης, ιδίως στην Τανζανία. Οι πρώην ψαράδες έγιναν εργάτες με αντάλλαγμα ένα δολάριο την ημέρα. Το μόνο που μένει για αυτούς από τους τόνους ψαριών που επεξεργάζονται καθημερινά, είναι τα κεφάλια και τα κόκαλα των ψαριών. Πεντακόσιοι τόνοι φιλέτου πέρκας φτάνουν στην Ευρώπη καθημερινά με ειδικά ναυλωμένα αεροπλάνα.

Για να μην πηγαίνουν τζάμπα τα καύσιμα του πήγαινε-έλα Ευρώπη-Αφρική, τα αεροπλάνα επιστρέφοντας μεταφέρουν όπλα, όπλα που ταΐζουν τους μικρούς και μεγάλους πολέμους οι οποίοι μαίνονται στα σπλάγχνα της μαύρης Ηπείρου. Όπως συμβαίνει στη Νιγηρία, σε μία από τις πιο ταραγμένες περιοχές του πλανήτη, μια χώρα που έχει ζήσει και ζει εμφύλιους πολέμους με αμέτρητα θύματα. Μεταξύ τους και τον πόλεμο του πετρελαίου, τον οποίο κήρυξαν οι μαχητές του κινήματος του Δέλτα του Νίγηρα.

Στο σημείο αυτό του πλανήτη παράγονται τεράστιες ποσότητες πετρελαίου που τροφοδοτούν την παγκόσμια αγορά. Οι διαρροές του πετρελαίου έχουν καταστρέψει έναν από τους μεγαλύτερους υδροβιότοπους του κόσμου δηλητηριάζοντας την τροφική αλυσίδα και καταδικάζοντας 27.000.000 ιθαγενείς στην εξαθλίωση και τη λιμοκτονία. Το 72% του πληθυσμού της χώρας ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας την ώρα που οι πολυεθνικές αγορές πετρελαίου εξάγουν δυόμισι εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και η Νιγηρία φιγουράρει στην πρώτη εξάδα των πετρελαιοπαραγωγών χωρών. Η περιοχή που παράγει όλο τον πετρελαϊκό πλούτο της χώρας, το Δέλτα του Νίγηρα, είναι και η περιοχή με τους φτωχότερους κατοίκους.

Παρόμοια η κατάσταση στο Κονγκό. Σε αυτή τη χώρα βρίσκεται το 80% των κοιτασμάτων του κοβαλτίου, ενός ορυκτού μεταλλεύματος χρήσιμου σε πολυάριθμα σύγχρονα ηλεκτρονικά προϊόντα (κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και παιχνιδομηχανές). Από εδώ ξεκίνησε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος της Αφρικής, ένας πόλεμος του κογκολέζικου στρατού ενάντια σε έξι γειτονικές χώρες και πολυάριθμες οπλισμένες φατρίες, με θύματα κατά κύριο λόγο τους πολίτες. Η μάχη γίνεται για την κατοχή των φυσικών πόρων που τους εποφθαλμιούν τα ξένα κεφάλαια: των διαμαντιών, του κασσίτερου, του χαλκού, του χρυσού και, προπάντων, του κοβαλτίου.

Τα ορυχεία εξόρυξης έχουν καταληφθεί από ένοπλες δυνάμεις που αναγκάζουν άντρες, γυναίκες και παιδιά να εργάζονται με τα χέρια και με πρωτόγονα εργαλεία στην εξόρυξη του μεταλλεύματος, με αντάλλαγμα τη ζωή τους και ελάχιστη τροφή. Οι εταιρίες που κατασκευάζουν κινητά τηλέφωνα αρνούνται ότι χρησιμοποιούν πρώτες ύλες από το Κονγκό, όμως οι ξένοι έμποροι που αγοράζουν το μετάλλευμα και το στέλνουν στο εξωτερικό συνήθως μέσω της Ρουάντας, το διοχετεύουν σε τρεις μοναδικές εταιρίες στον κόσμο που μετατρέπουν το κοβάλτιο σε σκόνη τανταλίου, η οποία χρησιμοποιείται στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων.

Η μακροχρόνια σύρραξη έχει αναγκάσει τους αγρότες να φύγουν από τη γη που καλλιεργούσαν, το ποσοστό του παιδικού υποσιτισμού εκτιμάται στο 30%. Η χρόνια βία αποτρέπει την πρόσβαση του πληθυσμού στον γεωργικό πλούτο της χώρας.

Αντίθετα, στην Ακτή Ελεφαντοστού, πάνω από δύο εκατομμύρια αγρότες δουλεύουν στην παραγωγή κακάο στη χώρα. Είναι οι σκλάβοι της σοκολάτας. Τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν τις σοκολάτες, κάποια όμως τις απεχθάνονται. Η Ακτή Ελεφαντοστού αποτελεί την πρώτη σε παραγωγή κακάο χώρα του κόσμου αφού εξάγει το 40% του συνόλου της παγκόσμιας παραγωγής. Οι χαμηλές τιμές του κακάο οι οποίες συνεπάγονται φτηνά εργατικά χέρια, ωθούν τους παραγωγούς στην εκδούλευση μικρών παιδιών για να αντεπεξέλθουν στον εξοντωτικό ανταγωνισμό. Τα υποχρεώνουν να εργάζονται χωρίς να τα πληρώνουν, τα χτυπούν όταν αυτά εκφράζουν αντιρρήσεις και τα εγκαταλείπουν όταν αυτά αρρωσταίνουν.

Το κακάο είναι μία από της κυριότερες πρώτες ύλες που αποτιμώνται στο χρηματιστήριο. Στη Νέα Υόρκη αποφασίζεται πόσο αξίζει το κακάο της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής ενώ στο Λονδίνο εκείνο της Αφρικής και της Ασίας. Παρά την αλματώδη χρηματιστηριακή αύξηση της τιμής του κακάο, οι φτωχοί καλλιεργητές κερδίζουν λιγότερο από ένα ευρώ την ημέρα. Την ίδια ώρα η Ελβετία χωρίς να έχει καλλιέργειες κακάο, έχει την καλύτερη σοκολάτα στον κόσμο…(ΥγειαςΟραμα)