Από το μεταναστευτικό στην οικονομία: Η σύγκρουση Ιταλίας – Ε.Ε πυροδοτεί έναν επικίνδυνο «εμφύλιο»

«Συνομιλώ μόνο με άτομα που δεν πίνουν. (…) Συγκρίνοντας την Ιταλία με την Ελλάδα, ο Γιούνκερ εκτοξεύει το σπρεντ. Αυτή του τη δήλωση μπορούσε να την αποφύγει. Πριν να ανοίξει το στόμα του, θα έπρεπε να πίνει δυο ποτήρια νερό και να σταματήσει να προχωρεί σε ανύπαρκτες απειλές»: Με αυτήν τη δήλωση του γραμματέα της Λέγκας και υπουργού Εσωτερικών, Ματέο Σαλβίνι κατά του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ο λεκτικός πόλεμος Ιταλίας – Ευρωπαϊκής Ένωσης κλιμακώθηκε και με βολές επί προσωπικού. Όπως δε, εκτιμούν πολλοί, αυτή είναι μόνο η αρχή ενός «εμφυλίου» χωρίς διαφαινόμενο τέλος που ενδεχομένως κοστίσει ακριβά στην «ενωμένη» Ευρώπη.

Με τη διάσταση των δύο πλευρών να βαθαίνει και τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονομικών να προειδοποιούν την Ιταλία πως πρέπει να συμμορφωθεί με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί δημοσιονομικών, η Ιταλία κατηγόρησε τις Βρυξέλλες για «οικονομική τρομοκρατία» - αν και λίγα 24ωρα, σύμφωνα με ιταλικά δημοσιεύματα, αναγκάστηκε να υποχωρήσει στις πιέσεις των Βρυξελλών, ανακοινώνοντας την πρόθεσή της για μείωση των δημοσιονομικών της στόχων, σε μία προσπάθεια να καθησυχάσει τις αγορές.

Μία ρήξη σχεδόν αναμενόμενη 

Ήταν μία αντιπαράθεση σχεδόν προδιαγεγραμμένη καθώς, και προεκλογικά, τα κόμματα που απαρτίζουν τον κυβερνητικό συνασπισμό στην Ιταλία είχαν δώσει δείγμα των προθέσεών τους κόντρα στο ευρωπαϊκό κατεστημένο. Τέσσερις μήνες μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης συνασπισμού μεταξύ Πέντε Αστέρων και Λέγκας του Βορρά στην Ιταλία, η σύγκρουση Ιταλίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκίνησε για τη μετανάστευση, κορυφώνεται για τα δημοσιονομικά.

Η νέα κυβέρνηση στην Ιταλία τρομάζει την Ευρώπη

Αφορμή αυτή τη φορά στάθηκε το νέο σχέδιο προϋπολογισμού της Ιταλίας για το 2019, το οποίο θέτει το έλλειμμα της Ιταλίας στο 2,4% του ΑΕΠ, προβλέπει αύξηση δαπανών και μείωση φόρων. Σύμφωνα με την κυβέρνηση Κόντε, αυξάνοντας το έλλειμμα θα γίνουν εφικτές οι δημόσιες επενδύσεις, τονώνοντας την πορεία της οικονομίας. Από την άλλη, η Κομισιόν υποστηρίζει πως τα μέτρα αυτά θα αυξήσουν το χρέος της χώρας ενώ παράλληλα παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ και θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον του ευρώ.

«Καθώς η Ιταλία διαλέγει ξανά το δρόμο της σύγκρουσης με την ΕΕ και τις αγορές, το μήνυμα από τις Βρυξέλλες είναι σαφές: Μπορεί να κερδίσεις τη μάχη αλλά δεν θα κερδίσεις τον πόλεμο», γράφει χαρακτηριστικά ο Jacopo Barigazzi στο Politico, καταγράφοντας γλαφυρά το κλίμα των ημερών: «Η Ιταλία εξελίσσεται σε βασικόταραξία της Ευρώπης, πιέζοντας για εθνικό προϋπολογισμό που θα αυξήσει σημαντικά το χρέος και παίζοντας σκληρά στο μεταναστευτικό – και η αίσθηση που δημιουργείται στις Βρυξέλλες είναι πως οι Ιταλοί έχουν υποτιμήσει το πόσο σκληρή μπορεί να γίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση».

 

«Μία κρίση ήταν αρκετή»

«Η Ιταλία είναι η χώρα της Ε.Ε που έχει ωφεληθεί περισσότερο από ‘ευελιξία’», τόνισε την περασμένη Τρίτη στους δημοσιογράφους ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόβσκις, σημαίνοντας συναγερμό στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο που προειδοποίησε πως η Κομισιόν εφάρμοσε τους δημοσιονομικούς κανόνες μευπερβολική ευελιξία, καθιστώντας τους αναποτελεσματικούς στη μείωση του χρέους χωρών όπως η Ιταλία – το χρέος της οποίας είναι υπερβολικά υψηλό.

Όπως παρατηρεί το Politico, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αντέτειναν πως η πολιτική της ευελιξίας ήταν η ενδεδειγμένη επειδή «η Ιταλία είναι ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε. Επειδή το χρέος της των 2,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ αποτελεί ωρολογιακή βόμβα για το ενιαίο νόμισμα. Επειδή η αναιμική οικονομία της θέλει βοήθεια και επειδή, δίχως αποτελεσματικό μηχανισμό αλληλεγγύης, η Ιταλία βρέθηκε μόνη της στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού».

Ωστόσο, ήταν αυτή η «ευελιξία» που έκανε πολλούς δημοσιογράφους, αναλυτές, διπλωμάτες να μιλούν ακόμη και για «πολιτική εκβιασμού και ομηρίας» εκ μέρους της Ρώμης.

Ήταν αυτή η «ευελιξία» που έκανε τον πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ να κάνει λόγο ακόμη και για «τέλος του ευρώ».

«Μετά την ακραία δυσκολία αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης, πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν να αποφύγουμε μία νέα ελληνική, ή μάλλον ιταλική κρίση αυτή τη φορά. Μία κρίση ήταν αρκετή. Πρέπει να αποτρέψουμε την ειδική μεταχείριση που ζητά η Ιταλία καθώς, αν όλοι είχαν μεταχείριση, θα σήμαινε το τέλος του ευρώ. Υπ’αυτήν την έννοια, η Ιταλία πρέπει να αντιμετωπιστεί αυστηρά και δίκαια», τόνισε ο πρόεδρος της Κομισιόν – προκαλώντας αργότερα τα επί προσωπικού σχόλια του Σαλβίνι.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός, Τζουζέπε Κόντε κι ο υπουργός Εσωτερικών, της ακροδεξιάς Λέγκας του Βορρά , Ματέο Σαλβίνι, κρατούν χαμογελαστοί χαρτιά με τον τίτλο του νέου διατάγματος Σαλβίνι για «την ασφάλεια και τη μετανάστευση» που υιοθετήθηκε ομόφωνα από το υπουργικό συμβούλιο, στα τέλη Σεπτεμβρίου και, μεταξύ άλλων, προβλέπει την απόρριψη του αιτήματος ασύλου σε περίπτωση που ο αιτών κριθεί κοινωνικά επικίνδυνος ή καταδικαστεί για αδίκημα από την ιταλική δικαιοσύνη – REUTERS/Alessandro Bianchi

Το χρονικό μιας κόντρας δίχως διαφαινόμενο τέλος

Η δυσαρέσκεια (και) των Ιταλών απέναντι στις ευρωπαϊκές πολιτικές, ενίσχυσε τη δυναμική των αντισυστημικών, ξενοφοβικών, αντιευρωπαϊκών κομμάτων που έμελλε, από τον κυβερνητικό θώκο πια, να κάνουν πράξη όλα, για όσα είχαν δεσμευτεί προεκλογικά – εφαρμογές που όχι μόνο ενθαρρύνουν κι άλλους «δυσαρεστημένους» να αψηφούν ή να παραβιάζουν τους ευρωπαϊκούς κανόνες, όχι μόνο προκαλούν εντάσεις στις σχέσεις με τους εταίρους αλλά δοκιμάζουν και την ίδια την ενότητα της Ευρώπης.

Η αρχή έγινε αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης συνασπισμού, τον Ιούνιο, όταν η κυβέρνηση ήρθε σε ρήξη με τον πιο στενό σύμμαχο της Ιταλίας, τη Μάλτα, την οποία κατηγορούσε για ολιγωρία και απροθυμία βοήθειας στο ζήτημα του μεταναστευτικού.

Η άρνηση της Ιταλίας να ανοίξει τα λιμάνια της στα πλοία διάσωσης μεταναστών, εμποδίζοντας τον ασφαλή ελλιμενισμό τους και βάζοντας σε κίνδυνο τις ζωές χιλιάδων εξαθλιωμένων ανθρώπων, ενόχλησε κι άλλες χώρες μέλη. Η «προσέγγιση εκβιασμού» αυτή, όπως την χαρακτήρισαν πολλοί, ακόμη και μετά τη συμφωνία της Συνόδου Κορυφής της 29ης Ιουνίου, πυροδότησε νέες αντιπαραθέσεις στην Ευρώπη.

Κι έπειτα, τον Αύγουστο, μετά από άλλο ένα ανάλογο περιστατικό «ομηρίας» πλοίου με μετανάστες στη Μεσόγειο, η κρίση εντάθηκε περαιτέρω με τον αντιπρόεδρο της ιταλικής κυβέρνησης, Λουίτζι ντι Μάιο να απειλεί με περικοπή της ετήσιας (εθνικής)συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και τις Βρυξέλλες να προειδοποιούν για σκληρές κυρώσεις.

«Η Ευρώπη αποδεικνύει για άλλη μία αφορά πως είναι πρωτόγνωρα άθλια και δεν αξίζει τα λεφτά μας», είχε πει μεταξύ άλλων τότε ο Ματέο Σαλβίνι.

Ωστόσο, η σκληρή γλώσσα και οι βαρείς χαρακτηρισμοί δεν λείπουν, εκατέρωθεν. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, σχολιάζοντας την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη, με τους λαϊκιστές και τους ακροδεξιούς σε άνοδο, ο Πιέρ Μοσκοβισί έκανε μία αναφορά που προκάλεσε και πάλι την έκρηξη του Σαλβίνι: «Ευτυχώς, δεν ακούγονται ήχοι από στρατιωτικές μπότες, δεν υπάρχει Χίτλερ αλλά ίσως υπάρχουν μικροί Μουσολίνι. Αυτό μένει να αποδειχτεί», είχε πει ο Ευρωπαίος επίτροπος οικονομικών υποθέσεων σε παιγνιώδες ύφος. Παρότι δεν είχε κατονομάσει κάποια χώρα ή πολιτικό πρόσωπο, ο Σαλβίνι το πήρε προσωπικά, απαντώντας με επίσημη ανακοίνωση και προτρέποντας τον Μοσκοβισί «να πλένει το στόμα του προτού προσβάλει την Ιταλία, τους Ιταλούς και τη νόμιμη κυβέρνηση». 

«Ακόμη και στις πιο σκοτεινές ημέρες της ελληνικής κρίσης χρέους, το 2011 και το 2012, οι ψίθυροι και τα μισόλογα για τους κινδύνους που εγκυμονεί η ιταλική οικονομία, συχνά προκαλούσαν μεγαλύτερο φόβο. Και τα ‘σύννεφα’ γύρω από τον Παρθενώνα, θα μπορούσαν να γίνουν απείρως χειρότερα πάνω από το Κολοσσαίο», έγραφε πριν την ορκωμοσία της ιταλικής κυβέρνησης η Deutsche Welle. Με το «μέτωπο» του Brexit ανοιχτό και δυσεπίλυτο, τον ευρωσκεπτικισμό και την ακροδεξιά σε έξαρση, τα αποσχιστικά κινήματα ανά την Ευρώπη σε πλήρη κινητοποίηση, η Ιταλία συνιστά άλλη μία περίπτωση που, όπως φοβούνται πολλοί, θα δοκιμάσει τα όρια και τις αντοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.