Άρχισε η τραπεζική κρίση στην Ιταλία;

Ουρές στα ιταλικά ATM δεν έχουν αρχίσει να σχηματίζονται, αλλά πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η πίεση στις ιταλικές τράπεζες από τη μεγάλη αύξηση του spread ιταλικών και γερμανικών ομολόγων φέρνει τους πιο αδύναμους κρίκους του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε οριακή κατάσταση, με τον Μάριο Ντράγκι να προειδοποιεί ότι το spread διαβρώνει την κεφαλαιακή βάση των τραπεζών.

Οι ιταλικές τράπεζες είναι «φορτωμένες» με κρατικό χρέος ύψους 375 δισ. ευρώ και φέτος η έκθεσή τους στα κρατικά ομόλογα όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά αυξάνεται με διψήφιο ρυθμό, καθώς οι ιδιώτες διστάζουν να μπουν σε νέες εκδόσεις ή να τοποθετηθούν σε τίτλους στη δευτερογενή αγορά, λόγω της αβεβαιότητας που έχει δημιουργήσει η διάθεση της λαϊκιστικής κυβέρνησης της Ρώμης για επεκτατική δημοσιονομική πολιτική.

Οι υπολογισμοί που γίνονται και υιοθετούνται ακόμη και από την ιταλική κυβέρνηση λένε ότι αν το spread αυξηθεί από το επίπεδο του 3%, όπου βρίσκεται σήμερα, στο 4% και διατηρηθεί σε αυτό το επίπεδο οι ζημιές που θα εγγράψουν λογιστικά οι τράπεζες θα φέρουν πολλές εξ αυτών μπροστά στην ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης.

Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, ρωτήθηκε σχετικά την Πέμπτη, στην τακτική συνέντευξη Τύπου της κεντρικής τράπεζας. Ενώ απέφυγε να επιβεβαιώσει ότι το 4% στο spread αποτελεί όριο σοβαρού κινδύνου για τις ιταλικές τράπεζες, ο Ντράγκι επιβεβαίωσε ότι η αύξηση του spread διαβρώνει την κεφαλαιακή βάση και κάλεσε την ιταλική κυβέρνηση, αν θέλει να μειωθεί το spread, να ρίξει τους τόνους και να πάψει να αμφισβητεί τη θεσμική και υπαρξιακή βάση της ευρωζώνης.

Άνοιγμα 492 δισ.

Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι στο ιταλικό τραπεζικό σύστημα μπορεί να υπάρξει ένα φαινόμενο όπως αυτό της ισπανικής Banco Popolare, που είχε μεν επαρκή κεφάλαια, αλλά κατέρρευσε σε μια νύκτα από έλλειψη ρευστότητας, καθώς οι καταθέτες απέσυραν τεράστια ποσά λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στην τράπεζα.

Τα στοιχεία του Ευρωσυστήματος, για τα ανοίγματα των εθνικών κεντρικών τραπεζών στο σύστημα πληρωμών Target 2 επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει μια αύξηση των ανισορροπιών τους τελευταίους μήνες, που αποδίδεται όχι μόνο στις αγορές ιταλικών ομολόγων από την ΕΚΤ, αλλά και στη φυγή κεφαλαίων από την Ιταλία προς τα θεωρούμενα ως πιο σταθερά τραπεζικά συστήματα της ευρωζώνης.

Η ιταλική κεντρική τράπεζα έχει σταθερά το μεγαλύτερο άνοιγμα στο σύστημα πληρωμών, το οποίο όμως έχει αυξηθεί αισθητά από τον Απρίλιο, όταν είχε διαμορφωθεί στα 426 δισ. ευρώ, για να φθάσει στο τέλος Σεπτεμβρίου στα 492 δισ. ευρώ. Αυτή η απότομη αύξηση δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τις αγορές ιταλικών ομολόγων από την ΕΚΤ και αντανακλά την προσπάθεια επιχειρήσεων και μεγάλων καταθετών να βγάλουν κεφάλαια εκτός χώρας για να προστατευθούν από την οικονομική αβεβαιότητα.

Από τις αρχές Οκτωβρίου, η ΕΚΤ παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις σχετικά με τη ρευστότητα των τραπεζών και, προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχουν λόγοι για σοβαρή ανησυχία, καθώς οι Ιταλοί καταθέτες διατηρούν την ψυχραιμία τους.

Όμως, το πρόβλημα που δημιουργούν οι απώλειες από την πτώση των τιμών των ιταλικών ομολόγων αρχίζει ήδη να επηρεάζει τις πιο αδύναμες τράπεζες και αποτέλεσε το θέμα συζητήσεων σε πρόσφατη συνάντηση που είχαν στην Ρώμη στελέχη της Κομισιόν με την ιταλική κυβέρνηση.

Ο αδύναμος κρίκος

«Καναρίνι στο ανθρακωρυχείο» φαίνεται πως είναι και πάλι η Monte dei Paschi di Siena, η αρχαιότερη τράπεζα της Ευρώπης (ιδρύθηκε το 1624), αλλά και μεγαλύτερη προβληματική τράπεζα στο ιταλικό σύστημα, η οποία διασώθηκε πέρυσι με τεράστια δαπάνη από το ιταλικό υπουργείο Οικονομικών, που ξεπέρασε τα 5 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με αναφορές του ιταλικού Τύπου, οι εποπτικές αρχές της Φρανκφούρτης έχουν ζητήσει από την MPS να ενισχύσει την κεφαλαιακή της επάρκεια με μια έκδοση υβριδικών τίτλων (δάνειο μετατρέψιμο σε μετοχές, αν υποχωρήσει ο συντελεστής κεφαλαιακής επάρκειας κάτω από το ελάχιστο όριο).

Η τράπεζα προσπάθησε τις τελευταίες εβδομάδες να διερευνήσει το ενδιαφέρον της αγοράς για μια έκδοση αυτού του τύπου, αλλά το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό, καθώς οι λίγοι ενδιαφερόμενοι επενδυτές ζήτησαν αποδόσεις πάνω από 10% για να συμμετάσχουν στην έκδοση, η οποία τελικά αναβλήθηκε.

Ευτυχώς για την MPS, η τράπεζα έχει εξαιρεθεί από τις ευρωπαϊκές τράπεζες ελέγχονται στα φετινά stress tests της EBA, τα αποτελέσματα των οποίων θα ανακοινωθούν την ερχόμενη Παρασκευή, 2 Νοεμβρίου. Αυτό δίνει κάποια περιθώρια ελιγμών στις αρχές για να αντιμετωπίσουν το νέο πρόβλημα χαμηλής κεφαλαιακής επάρκειας της τράπεζας.

Σύμφωνα με πληροφορίες του ιταλικού Τύπου, που δεν έχουν διαψευσθεί, ήδη εξετάζεται το σενάριο απορρόφησης της MPS από κάποια εκ των ισχυρότερων κεφαλαιακά ιταλικών τραπεζών, καθώς δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια διάσωσης με κρατική παρέμβαση, χωρίς να ενεργοποιηθεί -με καταστροφικές συνέπειες- ο κοινοτικός κανονισμός για το «κούρεμα» πιστωτών και καταθετών (bail-in).

Η ΕΚΤ δεν θα βοηθήσει

Όμως, ο χρόνος κυλάει εις βάρος των ιταλικών τραπεζών, όσο παρατείνεται η διένεξη της Ρώμης με τις Βρυξέλλες για τον προϋπολογισμό, ενώ ο Ντράγκι ξεκαθαρίζει ότι η ΕΚΤ δεν σκοπεύει να δώσει «χείρα βοηθείας» με κάποια ειδική μεταχείριση της Ιταλίας. Ούτε παράταση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης μετά το τέλος Δεκεμβρίου μπορεί να δοθεί, ούτε αγορές ιταλικών ομολόγων μπορούν να γίνουν, παρά μόνο αν η Ιταλία δεχθεί να υπογράψει μνημόνιο με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, όπως δήλωσε ο Ντράγκι, την Πέμπτη.

Ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης, Λουίτζι ντι Μάιο, κατηγόρησε τον Ντράγκι ότι, αν και Ιταλός, «δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα» με τις δηλώσεις του. Αυτό που δεν λαμβάνει υπόψη ο λαϊκιστής πολιτικός είναι ότι ο Ντράγκι είναι υποχρεωμένος να εκφράζει όχι την προσωπική του άποψη, αλλά την κοινή συνισταμένη των θέσεων των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης, που δεν δείχνουν την παραμικρή διάθεση να βοηθήσουν μια κυβέρνηση, η οποία αμφισβητεί τις βασικές αρχές της νομισματικής ένωσης, κάτι που θα έχει με βεβαιότητα αντανάκλαση στην πορεία των ιταλικών τραπεζών εν μέσω κρίσης…