Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2019

Αρχαία Τενέα: Στο «φως» τα αρχαία λουτρά και άλλα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματ


Η αρχαία Τενέα, που εντοπίστηκε το 2018 κοντά στο χωριό Χιλιομόδι Κορινθίας, αποκαλύπτει τα μυστικά της. Πέρυσι η ανασκαφική έρευνα βρήκε τα πρώτα οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας πόλης, γεγονός που προκάλεσε το διεθνές ενδιαφέρον.
Με τη φετινή έρευνα, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες, γνωρίζουμε πλέον πολύ περισσότερα για την πόλη που, σύμφωνα με τον μύθο, ανέθρεψε τον Οιδίποδα.
«Βρισκόμαστε στον χώρο της ανασκαφής που διεξάγεται στο πλαίσιο της συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας στο Χιλιομόδι Κορινθίας, η οποία γίνεται από το 2013 υπό τη διεύθυνση της επίτιμης γενικής διευθύντριας, Δρ. Έλενας Κόρκα. Φέτος, ανακαλύψαμε ένα συγκρότημα λουτρικών εγκαταστάσεων, έκτασης περίπου 500 τ.μ., των ρωμαϊκών χρόνων. Εντοπίστηκαν τρεις χώροι θερμών λουτρών -δυο από τους οποίους καταλήγουν σε αψίδες- με υπόκαυστα και υπόγειες στοές praefurnium για την τροφοδοσία και τον καθαρισμό των υποδαπέδιων χώρων», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Παρασκευή Ευαγγέλογλου, συνεργάτιδα της κ. Κόρκα και αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Κορινθίας, που μας υποδέχτηκε στον χώρο των ανασκαφών.
«Τα πήλινα δάπεδα σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση, πολλά μάλιστα φέρουν και χρώμα επάνω. Νότια, οι χώροι των θερμών λουτρών επικοινωνούν με άλλους τέσσερις χώρους, που δεν έχουν ανασκαφεί πλήρως. Δηλαδή τα 500 τ.μ. αποτελούν ένα τμήμα των λουτρικών εγκαταστάσεων που αποκαλύφθηκαν φέτος», συνεχίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ευαγγέλογλου, επισημαίνοντας ότι οι μεγάλες διαστάσεις του συγκροτήματος (το οποίο χρονολογείται από τα μέσα του 1ου αι. π. Χ. ως τα τέλη του 3ου αι. μ. Χ., με ακμή στον 1ο και 2ο αι. μ. Χ.) υποδηλώνουν ότι ο χώρος ήταν για δημόσια χρήση.
Εντυπωσιακά, όμως, είναι και τα υπόλοιπα ευρήματα, που βλέπουν σταδιακά το φως από πέρυσι. «Βόρεια των λουτρών και σε άμεση επαφή με το συγκρότημα εντοπίστηκαν εγκαταστάσεις αρχαϊκών χρόνων. Βρέθηκε ένα πηγάδι με εξάγωνο στόμιο, στο οποίο έχουμε φτάσει σε βάθος 15 μέτρων. Το πηγάδι είναι κτιστό εσωτερικά, ενώ περιμετρικά του εντοπίστηκαν τοίχοι των αρχαϊκών χρόνων. Όλη η κεραμική μας στον χώρο αυτό ανήκει στην αρχαϊκή περίοδο. Επίσης, δίπλα στο πηγάδι βρέθηκε αποθέτης με αρχαϊκά αναθήματα, ειδώλια, μικρογραφικά αγγεία. Τα στοιχεία αυτά μας παραπέμπουν σε μια λατρευτική χρήση του χώρου, μένει όμως να προχωρήσουμε τις ανασκαφές του χρόνου προκειμένου να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη μνημείων που σχετίζονται με κάποια λατρεία στην περιοχή», τονίζει η ίδια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Μεταξύ άλλων, στον αποθέτη βρέθηκαν αρύβαλλοι (είδος αγγείου, συνήθως για τη φύλαξη αρωματικών ελαίων), σκυφίδια (μικρά βαθιά αγγεία με ανοιχτό στόμιο), αναθηματικά ειδώλια, όπως πήλινα αλογάκια και άλογα με ιππείς, καθώς και δυο ομοιώματα από σιδερένιες τράπεζες. «Ταυτόχρονα στον χώρο βόρεια του πηγαδιού εντοπίστηκε τμήμα γλυπτού -μηρός από κούρο- από παριανό μάρμαρο, το οποίο χρονολογείται τους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε, επίσης, τμήμα από ώμο αγάλματος, δηλαδή έχουμε και κατάλοιπα γλυπτικής», επισημαίνει η αρχαιολόγος στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, το οποίο είχε την τύχη να παραβρεθεί στην ανακάλυψη ενός νέου εντυπωσιακού ευρήματος που αναδύθηκε εκείνη τη στιγμή μέσα από το πηγάδι: ένα τμήμα από μαρμάρινο γλυπτό, πιθανόν Αφροδίτης.
Εκτός από τα αρχαϊκά κατάλοιπα που έχουν εντοπιστεί, ένα σημαντικό στοιχείο που παραπέμπει τους αρχαιολόγους στην ύπαρξη κατασκευών πρωιμότερων των ρωμαϊκών χρόνων, είναι και η σωρεία αρχιτεκτονικού υλικού από τον χώρο του πηγαδιού που έχει επαναχρησιμοποιηθεί τη ρωμαϊκή εποχή για την ανοικοδόμηση των λουτρών. «Πρόκειται για εξαιρετικό αρχιτεκτονικό υλικό που μας παραπέμπει σε μνημειακές κατασκευές πρωιμότερων χρόνων, δηλαδή αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ευαγγέλογλου. Και προσθέτει: «Φαίνεται ότι ο χώρος είχε μια διαχρονική χρήση, που ακολουθεί τη διάρκεια ζωής της πόλης η οποία, όπως γνωρίζουμε, εγκαταλείπεται με τις επιδρομές των Αβαροσλάβων τον 6ο αι. μ Χ., οπότε οι κάτοικοι αναγκάζονται να καταφύγουν στα ορεινά μέρη για να προφυλαχθούν».
Σύμφωνα με τον μύθο, μετά την πτώση της Τροίας, ο Αγαμέμνονας εγκατέστησε Τρωάδες από την Τένεδο στην περιοχή, που είναι ένα σταυροδρόμι, ένα κεντρικό σημείο. «Είναι ο δρόμος που ενώνει την αρχαία Κόρινθο με τις Μυκήνες και το 'Αργος, οπότε κατά κάποιο τρόπο ήταν οι 'φύλακες' της περιοχής. Επίσης, εδώ, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, είχε ανατραφεί ο Οιδίποδας. Μάλιστα, έχει βρεθεί σε σωστικές ανασκαφές της δεκαετίας του 1960 ρωμαϊκός λύχνος με παράσταση του Οιδίποδα σε νεαρή ηλικία», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ευαγγέλογλου. Έκτοτε, η πόλη αναπτύχθηκε και τον 8ο αι. π. Χ. συμμετείχε στον αποικισμό των Συρακουσών με αρχηγό τον Κορίνθιο Αρχία. Στους ελληνιστικούς χρόνους η αρχαία Τενέα ακμάζει, ενώ στη ρωμαϊκή περίοδο είναι η μοναδική πόλη που, σύμφωνα με τις πηγές, δεν καταστρέφεται λόγω της κοινής καταγωγής των Τενεατών με τους Ρωμαίους (μύθος Αινεία).
Η μεγαλοπρέπεια και η ευμάρεια της πόλης φαίνεται, εξάλλου, και στα ευρήματα, όπως στα πολυτελή κτερίσματα των τάφων, μεταξύ των οποίων ένα επιχρυσωμένο χάλκινο στεφάνι, χρυσά ενώτια, δαχτυλίδια και πολλά άλλα. Ή στα χρυσά αντίγραφα νομισμάτων (π.χ. της Σικυώνας) που έπαιζαν τον ρόλο του οβολού, καθώς και στον ασημένιο στατήρα της Κορίνθου, που χρονολογείται γύρω στο 480 π.Χ. «Είναι το σπανιότερο νόμισμα που έκοψε η Κόρινθος. Οι Αμερικανοί, που σκάβουν στην Κόρινθο 120 χρόνια έχουν βρει 10 τέτοια νομίσματα, κι εμείς με το 'καλημέρα' βρήκαμε ένα, το οποίο είναι άριστο», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κωνσταντίνος Λαγός, ιστορικός, νομισματολόγος, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Ευμάρεια δείχνει επίσης το ταφικό μνημείο των ρωμαϊκών χρόνων που έχει εντοπιστεί στην περιοχή, όπου εκτείνεται οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. «Είναι ένα μοναδικό μνημείο, δίχωρο, υπέργειο, ναόσχημο, που δείχνει μια πολυτέλεια», τονίζει η κ. Ευαγγέλογλου για να καταλήξει ως προς τις έρευνες: «Ουσιαστικά είμαστε στην αρχή του νήματος. Δηλαδή, πέρυσι βρήκαμε τα πρώτα οικιστικά κατάλοιπα και πλέον από εδώ αρχίζουμε να μπαίνουμε στα δημόσια κτίρια της πόλης».
Σημειώνεται ότι τα φετινά αρχαιολογικά κατάλοιπα, που προσφέρουν σημαντικά στοιχεία για τους κεντρικούς δημόσιους χώρους της αρχαίας πόλης, εντοπίστηκαν δυτικά και σε μικρή απόσταση από τις οικιστικές εγκαταστάσεις που ανασκάφηκαν το 2018.
Σωματείο «Φίλοι Αρχαίας Τενέας»
Εκτός από τα ευρήματα, ένας επιπλέον παράγοντας που κάνει την ανασκαφή αυτή ξεχωριστή είναι και οι σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ της τοπικής κοινωνίας και των μελών της ερευνητικής ομάδας, που οδήγησαν στη δημιουργία του σωματείου «Φίλοι Αρχαίας Τενέας». Ένας σύλλογος που έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στην επιτυχία του όλου προγράμματος.
«Το σωματείο 'Φίλοι Αρχαίας Τενέας' βοηθά όσο μπορεί τους αρχαιολόγους. Απαρτίζεται κυρίως από κατοίκους του χωριού, αλλά είναι επίσης ανοικτό σε όποιον θέλει να έρθει να γραφτεί και να συμμετάσχει», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Χρυσούλα Βαΐτση, πολιτικός μηχανικός, μέλος του σωματείου. «Φέτος ήταν μια σπουδαία χρονιά με πολύ σημαντικά ευρήματα και πολλές κυρίες από το χωριό έρχονταν κάθε μέρα στην ανασκαφή και έφερναν εδέσματα στους φοιτητές. Επίσης, τα σπίτια μέσω του σωματείου έχουν 'ανοίξει' στους φοιτητές, στους καθηγητές. Για παράδειγμα, φέτος, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, ο κ. Μανούσος Μανουσάκης και η κ. Ειρήνη Παπά (σ.σ. η σπουδαία ηθοποιός και ο ανιψιός της, γνωστός σκηνοθέτης και σεναριογράφος, κατάγονται από το Χιλιομόδι) έδωσαν τα σπίτια τους και φιλοξένησαν φοιτητές και καθηγητές, όπως επίσης η κ. Παναγιώτα Βουρβουροπούλου (σ.σ. πρόεδρος του σωματείου) και ο κ. Αργύρης Γιαννόπουλος. Όλοι βοηθούν και συνεισφέρουν σε αυτή την προσπάθεια», προσθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Είναι πραγματικά μια συλλογική προσπάθεια. Ο ρόλος του σωματείου δεν είναι μόνο η ψυχολογική στήριξη, είναι ουσιαστικός. Βοηθάει τόσο στη διεξαγωγή της ανασκαφής, όσο και μετά, στην προστασία των αρχαιοτήτων, π.χ. στην υλικοτεχνική υποδομή, όπως υλικά για να σκεπάσουμε τις αρχαιότητες, πλέγμα περίφραξης, εργαλεία, υπολογιστή. Και φυσικά έχει και το επικοινωνιακό κομμάτι με τον κόσμο», συμπληρώνει η κ. Ευαγγέλογλου. Το μεράκι και η αγάπη του κόσμου που έχει έρθει κοντά στην ανασκαφή και βοηθά με όποιο τρόπο μπορεί τη διεξαγωγή της, φαίνεται και από το υλικό που αναρτάται στις ιστοσελίδες του προγράμματος (Tenea Prjct), αλλά και του σωματείου στο Facebook. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι στις αρχές Δεκεμβρίου θα διεξαχθεί στην Κόρινθο ένα σημαντικό συνέδριο με τίτλο «Τροία, Τενέα, Ρώμη», το οποίο διοργανώνεται από το ερευνητικό πρόγραμμα Αρχαίας Τενέας, σε συνεργασία με το σωματείο «Φίλοι Αρχαίας Τενέας».

Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από διεπιστημονική ομάδα, αρχαιολόγων, νομισματολόγων, ανθρωπολόγων, τοπογράφων, αρχιτεκτόνων και συντηρητών υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Δρ. Έλενα Κόρκα, με φορέα υλοποίησης τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και με υπεύθυνη την κ. Π. Ευαγγέλογλου, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Κορινθίας. Για μια ακόμη χρονιά συμμετείχαν φοιτητές από πανεπιστημιακές σχολές της Ελλάδας και του εξωτερικού, οι οποίοι εργάστηκαν και μαθήτευσαν στο πλαίσιο των ερευνητικών εργασιών. Ταυτόχρονα, διεξήχθησαν εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου και ξεναγήσεις σε ενήλικες.

η άλλη πόλη - του φωτη μισοπουλου


White Night embroidered with lights

χειρονομείς στα παιδιά του αγρότη σαν πρόστυχος θείος 

W. H. AUDEN [1α]

Εκείνος ο παλιός εχθρός σου, κείνο το σάπιο στόμα
φαρμάκωσε την πόλη
W. B. YEATS [Iβ]

στη μνήμη του ζωγράφου Mihaly Cubis

 
1.
la ville est toujours là
.......πάμε στην τύχη - εξουθενωτική - τελικά σπάζει - Σάς αρέσει αυτή η δουλειά - Υπάρχουν και χειρότερα - μια φορά τη μέρα ολωσδιόλου το σούρουπο ένας συμβατικός συναγερμός - εκείνα τα ξεψυχισμένα γαβγίσματα και η γυναικεία φωνή που με προετοίμαζε όπως η φωνή απ' το μεγάφωνο που επαναλάμβανε γνωστές οδηγίες απαγόρευσης - κατά χρονολογική σειρά το πρώτο που συνέβη ήταν η γνωριμία δεν είχε τίποτε το εντυπωσιακό - στην αταξία των συναισθημάτων κατανοούμε την κυριολεξία αυτό είναι άλλωστε και το αρχικό ερώτημα θα πρέπει να φροντίζεις τους πάντες είπα και τα πάντα Διασχίζαμε τις λαϊκές συνοικίες η πόρτα έμενε ανοιχτή ο σκύλος δε γάβγιζε πια πρέπει να εκτονώνεται συχνότερα - κάποιος όμως όπως η πόλη ήταν ακόμα εκεί στη θέση του - μπροστά υπήρχε θόρυβος από βήματα - η βόλτα οριστικά θα τελειώσει ανάβουν οι προβολείς - αργότερα τη νύχτα μέχρι να έρθει ο ύπνος υπάρχει μια λέξη που μάς ανακρίνει ως προς την πραγματική υπόθεση αυτή είναι η διαφορά για ο,τι συνέβη και δεν επωφελήθηκα η διάρκεια της ζωής μου ανήκει σ' έναν αόριστο κατάλογο τιμαλφών - καλύτερα η πρόχειρη ημιθανής αξιοπρέπεια παρά να πεθάνουμε απ' την πείνα παραδέχτηκα - αύριο όλα θα τελειώσουν κυκλοφορεί μια παράξενη φήμη σύντροφε Φιόντορ Μιχαήλοβιτς - η Μαρία Φιλίπποβνα ξαναγυρίζει στη Μόσχα [2] - [μικρή παύση] την έχω αυτήν την ιδιοτροπία ξέρετε - δε θέλω στη διάρκεια της απουσίας μου να μένει φως στο γραφείο - έχω ζήσει την σκοτεινότητα της υποτέλειας με αποφθέγματα πιεσμένος απ' την συνήθεια της συμμόρφωσης αργά ή γρήγορα μοιάζει να υποτάσσεται κανείς στα αντικείμενα που τον περιβάλλουν θα συνεχίσω να ενημερώνομαι για την κατάσταση πολιορκίας - εξήγησα με ψυχραιμία πώς όλα ήτανε τυχαία - ο ξαφνικός φόβος με κάνει νωχελικό η ηδονή βρίσκεται πίσω απ' τον τρόμο ο ήλιος στεγνώνει εκείνες τις πήλινες νοσηρότητες που αποθαρρύνουν Η πόλη είναι ακόμα εκεί     


2.
tous les trois
......είναι απλό - συνέχισε με την οδοντογλυφίδα στα χείλια τελευταία ελπίδα κι επιθυμία του βασιλιά Υμπύ [3] εγώ με σκούρα γυαλιά η γυναίκα με τον στραβισμό ένας άλλος που καθόταν να σκεφτεί αυτό που είχε συμβεί - να σκεφτεί ή ο,τι τέλος πάντων γίνεται σ' αυτές τις περιπτώσεις Λέω αντίο σύντροφε Αλέξη Ιβάνοβιτς [4] το βράδυ από το ρήγμα μέσα μου - με ή χωρίς ανάκριση - θα βγούνε αποκαλύψεις που δε θα μπορούσαμε ν' αποσπάσουμε κατ' άλλο τρόπο η φωτιά χαμήλωνε η σελήνη φαινόταν ανήσυχη ενώ τρεμοπαίζουν ακόμα τα σύννεφα - όσο κρατάει η βόλτα θάχεις παίξει το ρόλο σου στην ανώτατη δυνατή τελειότητα Μεγαλοσύνη Φως
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΡΑΒΙΣΜΟ : .......το ιδιοφυές παιχνίδι μου θα δώσει σ' εμένα τη νίκη και σ' εσένα την ήττα - το ξαναείπα δεν θα το λέω συνέχεια : Ένα Τέλειο Σχέδιο - Ανυπαρξίας Kαλύτερα να τελειώσει η νύχτα τα ζωντανά κύματα ζέστης να κοπάσουν [παύση]
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΥΜΠΥ : ......ας αφήσει μια ιδιόχειρη ομολογία πως είναι ένοχος αν κάνει απόπειρα να δραπετεύσει - παρ' όλο που έχει χαθεί η καλή συνήθεια και η ευγένεια η Ιστορία περιέχει μέσα της το αίσιο τέλος μου Δεν είναι απλή απόφαση η σιωπή στο ενυδρείο του καθημερινού εγκεφάλου με τις διαδοχικές αλλαγές θερμοκρασίας και πιέσεως [μικρή παύση]

Ο ΑΛΛΟΣ : .....περαστικοί είμαστε έγκλειστοι εδώ και πολλούς καιρούς αλλά δεν ωφέλησε κανέναν σιωπηλοί μπερδεμένοι σ' ερωτήσεις και εχέγγυα - έπειτα απ' τον έρωτα στο μωσαϊκό στεκόταν φιλάρεσκα στον καθρέφτη με μια σχολαστικότητα σαν έκκληση [χαμογελάει]
[.....κάθε μέρα άλλαζα γωνία Είστε άστεγος ; μου κάνει όταν σταμάτησε η βροχή - / Ποιος ; Και γιατί ; - / Όχι του λέω είναι που κάθε τόσο θέλω να περιπλανηθώ στην τύχη αλλά οι τρεις μουσικοί που ήξερα έχουν χαθεί κι η μετανάστευσή τους παραμένει άγνωστη στους περισσότερους]
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΡΑΒΙΣΜΟ : .......ποντάρουμε στη ζωή τη δική μας ζωή -τι είδους όρκος θα ήταν αρκετός ; [και μισόκλεισε το δεξί μάτι]


3.
la autre ville 
......τώρα θα μπορέσω - στάθηκα στη μέση του διαδρόμου όπου κανείς γλυτώνει τις πλάνες των ξωτικών υπάρχει βέβαια κάποιος - παραβιάζει τη νύχτα κλέβοντας τις ζωές απ' την τσέπη του Αρχάγγελου - δεν υπάρχουν ταξιδιώτες πια παράξενα νέοι και ανέμελοι - Ο ΑΛΛΟΣ πήρε το ποτήρι του μια αλυσίδα αμοιβαίων κινήσεων ο Παυλώφ [5] συνέχιζε να ουρλιάζει εκκωφαντικά δίπλα στα ακίνητα σπίτια μόνο τη στιγμή που αποχωρώ βάζω το χέρι στον ώμο του ΥΜΠΎ ορίζω μου λέει τα ερείπια μιας μελλοντικής θεότητας - η σιωπή ήταν σαν αυτή του νερού ανάμεσα στ' αγάλματα εκεί που οι δρόμοι διασταυρώνονται ή συναντιώνται οι γραμμές του γυαλιού και η λέπρα της πέτρας ή εκείνος πάνω στο τραμ που μπορεί να βυθίσει το τοπίο σε θλίψη - πώς συντηρούνται οι ξαφνικές σιωπές - η γυναίκα με τον στραβισμό ή ο Άλλος - μέχρι κι ο Βασιλιάς δεν έχουν θέση εδώ στην τελευταία Λευκή Νύχτα - οι αποβάθρες με τα γυμνά πόδια η πόλη φεύγει η Νάστενκα αρχίζει ν' αλληθωρίζει περίεργα στην ύποπτη αριθμητική των λεωφόρων ασθματικές εικόνες που ψάχνονται κάτω απ' το μέτωπο a White Night embroidered with lights - γράφω γι' αυτούς που υποχωρούν σαν ταύροι σε υαλοπωλείο ή αυτούς τους ίδιους τους εμπόρους υαλικών στη rue du Paradis - χρησιμοποιώ ελάχιστα τη συνοικία μου - προέρχομαι από ένα πέτρινο κορμί που εξακολουθεί να τσακίζεται σε κομμάτια /  Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΡΑΒΙΣΜΟ : .....όχι εκείνο - ένα άλλο παιχνίδι συνηθισμένο στο μάκρος του χρόνου - απλά θα ρίχνουμε μια ματιά - οι ύποπτοι θα ομολογούν την ενοχή τους - όσοι έκλαψαν για να μη φύγει απότομα dal panorama bianco di Trieste ο Οδυσσέας - κουβαλώντας την ύστατη αντίφαση του θανάτου - Μου εξομολογήθηκαν για σάς ότι είστε ο Παίχτης με άλλα λόγια σάς πιστεύω για την αποσύνθεση και την προφητική αποδόμηση των αριθμών ο Joyce τους είχε συναντήσει - δεν έχουν αλλάξει από τότε - the fallopian tubes - Oι Άγγελοι της ερημιάς : .......Σκλάβοι μέσα σε κάθε αποχωρητήριο [7] Και λογοκριτές μας




ΤΕΛΟΣ

 ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1α] Η πρωτεύουσα / απόδοση : Λιάνα Σακελλιού / βλ. σημ. [5] ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ο.παρ.
[1β] Σε μια σκιά, απόδοση : Σπύρος Ηλιόπουλος / ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ο.π.
[2] Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι. Ο ΠΑΙΧΤΗΣ, μτφρ. Α Βρανά, Αθηνά [;], προλεγόμενα Δ. Κωστελένου, επίλογος Στάθης Πρωταίος, αχρονολόγητο
[3] Ο Υμπύ Βασιλιάς, έργο του Αλφρέ Ζαρί - θεωρούμενου και ως πατέρα και προδρόμου του ντανταϊσμού [γραμμένο το 1896], βλ. Διαδίκτυο]
[4] Ο ΠΑΙΧΤΗΣ ο.π. - όνομα υπηρέτη της Μαρίας Φιλίπποβνα, μετατρέπεται σε φανατικό παίχτη της ρουλέτας 
[5] Witold Gombrowiccz, Για το Παρίσι, απόδοση : Αλέξανδρος Γούναρης, ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ τ. 33 / 1983 [Λόγος και Ποιητική για την πόλη]
[6] - (in a female mammal) either of a pair of tubes along which eggs travel from the ovaries to the uterus) = (σε ένα θηλυκό θηλαστικό) είτε από ένα ζεύγος σωλήνων κατά μήκος των οποίων τα αυγά μετακινούνται από τις ωοθήκες στη μήτρα [ranslate.google.gr]


[7] Jack Kerouac, Άγγελοι της ερημιάς [αποσπάσματα] / απόδοση : Νιόβη Λυγγιάρη / ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ο.π.