Ο Δρ Βίτκος και η αρχαιομάθεια στη Μελβούρνη

γράφει ο Κυριάκος Αμανατίδης

Ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό από κάθε άλλη εθνότητα, η ομογένεια της Αυστραλίας δημιούργησε ενδοπαροικιακές δομές στις μεγαλουπόλεις που εγκαταστάθηκε, γύρω από τις οποίες οργάνωσε την εθνική, θρησκευτική, κοινωνική, αθλητική και πολιτιστική της δραστηριότητα.

Παράλληλα με τη σύσταση και λειτουργία παροικιακών φορέων, οι ομογενείς της Αυστραλίας μερίμνησαν και για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και μεταλαμπάδευση της πολιτιστικής παράδοσης στις εκάστοτε νέες γενιές.
Για το σκοπό αυτό συστάθηκαν ομογενειακά σχολεία που λειτουργούν σε εξωσχολικές ώρες, και στη συνέχεια ομογενειακά ημερήσια σχολεία. Προγράμματα ελληνικών σπουδών μπήκαν και σε σχολεία του δημοσίου, καθώς και σε κολέγια διαφόρων άλλων χριστιανικών δογμάτων, καθώς και σε τριτοβάθμειες σχολές.

Ο θεσμός των Γραφείων Συμβούλου Εκπαίδευσης, με την τοποθέτηση στα Ελληνικά Προξενεία της Αυστραλίας αποσπασμένων εκπαιδευτικών, οι οποίοι ανέβαλαν έναν συντονιστικό και καθοδηγητικό ρόλο από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, συνέβαλε στην αποτελεσματικότερη λειτουργία των προγραμμάτων ελληνικών σπουδών στα διάφορα επίπεδα.

Ο θεσμός ενισχύθηκε μετά από λίγα χρόνια με την απόσπαση εκπαιδευτικών από την Ελλάδα σε πολλά ομογενειακά σχολεία. Έτσι άρχισαν και συνεχίζουν να λειτουργούν τα διάφορα προγράμματα ελληνικών σπουδών, που με την παρέλευση χρόνου έγιναν γνωστά ως προγράμματα ελληνομάθειας.

Ο όρος ‘ελληνομάθεια’, όπως χρησιμοποιείται στους εκπαιδευτικούς κύκλους της ελληνικής παροικίας της Αυστραλίας, είναι ταυτόσημος με την κατά δύναμη εκμάθηση της νεοελληνικής γλώσσας και εξοικείωση με πτυχές της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης και ιστορίας από τους μαθητές των αντίστοιχων προγραμμάτων.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία – η αρχαία ελληνική γλώσσα, τα έργα των μεγάλων τραγωδών, η φιλοσοφία και η επική και λυρική ποίηση – δεν καλύπτεται από τα προγράμματα ελληνομάθειας.
Μια πρωτοβουλία από το Κολέγιο Όμηρος για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας σε μαθητές του Γυμνασίου, καθώς και ένα πρόγραμμα Κλασικών Σπουδών που καθιέρωσε ο γράφων στο ομογενειακό ημερήσιο Κολέγιο «Άγιοι Ανάργυροι» στα μέσα της δεκαετίας του 1990, για διάφορους λόγους δεν τελεσφόρησαν.

Με το κλείσιμο ή την υποβάθμιση των Σχολών Κλασικών Σπουδών σε πανεπιστήμια της Μελβούρνης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, εκλείπει και η ευκαιρία για τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στην τριτοβάθμεια εκπαίδευση.
Έτσι είχε το σκηνικό στο χώρο της ελληνομάθειας, όταν το 1996 άρχισαν τα μαθήματα αρχαιομάθειας από τον Κώστα Βίτκο.
Με την αποπεράτωση των πτυχιακών του σπουδών, ο Κώστας Βίτκος αισθάνθηκε την ανάγκη, τις γνώσεις που απέκτησε από τις σπουδές του στις κλασικές επιστήμες και στη φιλοσοφία να τις μεταδώσει, στα μέτρα του δυνατού, και σε άλλους συνανθρώπους του.

Με αυτό το σκεπτικό ξεκίνησε το 1996 μια σειρά μαθημάτων αρχαιομάθειας και εκλαϊκευμένης φιλοσοφίας, με στόχο άτομα που επιθυμούσαν να γνωρίσουν μέσα από τα ίδια τους τα έργα κάποιους από τους μεγάλους συγγραφείς της αρχαίας Ελλάδας, καθώς επίσης μια εξοικείωση με την ιστορική εξέλιξη και τα κύρια ενδιαφέροντα της φιλοσοφίας.

Για το σκοπό αυτό του προσφέρθηκαν αίθουσες διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο RMIT, στην καρδιά της Μελβούρνης, όπου άρχισαν να λειτουργούν τέσσερα τμήματα κάθε εβδομάδα, τρία στην ελληνική γλώσσα και ένα στην αγγλική γλώσσα.

Ο αριθμός των ατόμων που παρακολουθούσε τα τμήματα αυτά έφτανε τα 120. Τα προσφερόμενα μαθήματα, οφείλω να διευκρινίσω, δεν αποτελούσαν μέρος πτυχιακών σπουδών. Τα άτομα που τα παρακολουθούν το κάνουν απλώς και μόνο για να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους ή να διευρύνουν τα ενδιαφέροντά τους.

Τώρα λειτουργεί ένα τμήμα την εβδομάδα για ένα δίωρο (6.30-8.30 μ.μ), το οποίο παρακολουθούν 50-60 άτομα.
Στο πρόγραμμα αρχαιομάθειας, από το 1996 μέχρι το 2002 μελετήθηκαν τα ακόλουθα έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων:

Αριστοτέλης – Περί Ψυχής
Αριστοφάνης – Νεφέλες
Διογένης Λαέρτιος – Βίοι φιλοσόφων
Ξενοφών – Συμπόσιο
Όμηρος – Οδύσσεια (Ραψωδίες Ε, Ζ, Η)
Πλάτων – Απολογία, Πολιτεία, Φαίδων, Αξίοχος
Πλούταρχος – Περικλής
Σοφοκλής – Τραχίνιες

Στο μάθημα της φιλοσοφίας καλύφθηκαν τα ακόλουθα γνωστικά κείμενα:

Γνωσιολογία
Ελληνική φιλοσοφία από το Θαλή έως τον Πλωτίνο
Ηθική
Λογική
Πολιτική φιλοσοφία
Φιλοσοφία της θρησκείας

Τα προγράμματα αρχαιομάθειας και φιλοσοφίας δίνουν την ευκαιρία σε ομογενείς να γνωρίσουν μέσα από τα έργα ενός σημαντικού αριθμού αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, ιστορικών, τραγικών και επικών ποιητών, τον ελληνικό στοχασμό και την ελληνική λογοτεχνία που πυροδότησαν την Αναγέννηση και αποτέλεσαν το βάθρο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ο δυτικός πολιτισμός.

Τα μαθήματα φιλοσοφίας αποτελούν απόρροια και προέκταση των μαθημάτων ελληνομάθειας, αφού πολλά από τα αρχαία ελληνικά έργα που μελετήθηκαν έχουν ως βάση τους το φιλοσοφικό στοχασμό.

Στα μαθήματα της φιλοσοφίας οι μαθητές, εκτός από τις γνώσεις που αποκτούν, καλλιεργούν και δεξιότητες στο χώρο της λογικής σκέψης, που αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στην αντιμετώπιση πολλών κοινωνικών και ηθικών προβλημάτων.

Όπως γράφει ο Δρ Κ. Κατσιμάνης: «…Ο ελεύθερος φιλοσοφικός στοχασμός δεν είναι αυτοσκοπός. Αποστολή του έχει, καλλιεργώντας την τάση για αμφιβολία και για έρευνα, να προφυλάσσει από τις εύκολες λύσεις του εφησυχασμού και του δογματισμού, να κρατά άγρυπνες τις συνειδήσεις, να εμπνέει πίστη στις ανθρώπινες αξίες και να συμβάλλει στην απροκατάληπτη διαμόρφωση ιδεών για τον κόσμο και τη ζωή…» (Εισαγωγή στη φιλοσοφία, Κ. Σ. Κατσιμάνη και Ε. Ν. Ρούσσου, Φιλοσοφία, Γ’ Λυκείου, ΟΕΔΣ, Αθήνα 1984).

Εταιρεία Αρχαίων Ελληνικών Μελετών
Το ενδιαφέρον του Κώστα Βίτκου δεν περιορίστηκε στα προγράμματα αρχαιομάθειας. Θέλοντας να κεντρίσει το ενδιαφέρον όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ομογενών γύρω από το πνευματικό έργο των αρχαίων Ελλήνων, προχώρησε με τη βοήθεια και άλλων αρχαιόφιλων, στη σύσταση της Εταιρείας Αρχαίων Ελληνικών Μελετών (ΕΑΕΜ).
Με την ίδρυσή της η ΕΑΕΜ καλύπτει το κενό που υπήρχε στον παροικιακό μας χώρο αναφορικά με τη συνεπή και συστηματική προβολή του αρχαίου ελληνικού πνεύματος.

Το σκοπό αυτό τον εκπληρώνει με τις δημόσιες διαλέξεις και τα συμπόσια που οργανώνει με θέματα σχετικά με την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, φιλοσοφία, τέχνη και θρησκεία.
Με τη σύσταση της ΕΑΕΜ, τα μαθήματα αρχαιομάθειας, και φιλοσοφίας έχουν ενταχθεί στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της.
Από το 2000 η ΕΑΕΜ εκδίδει το εξαμηνιαίο δίγλωσσο περιοδικό «Αθηνά». Μέχρι στιγμής έχουν κυκλοφορήσει πέντε τεύχη.
Αρχισυντάκτης του περιοδικού είναι ο Κώστας Βίτκος.
Στο προλογικό σημείωμα του πρώτου τεύχους, Ιανουάριος 2000, ο Κ. Βίτκος γράφει και τα ακόλουθα μεταξύ άλλων: «Το περιοδικό Αθηνά φιλοδοξεί να παρουσιάσει μέσα από τις σελίδες του εκφάνσεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού (θρησκεία, Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Αστρονομία, Ιατρική, Λογοτεχνία, Θέατρο, Ιστοριογραφία, Φυσική, Πολιτική Επιστήμη κ.ά.) τόσο στα μέλη της Εταιρείας όσο και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό».

Η ύλη του περιοδικού, με το να αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος της από άρθρα, μελέτες και αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, προσφέρεται στην απόδοσή της στις δύο γλώσσες, την ελληνική και την αγγλική. Αυτό οπωσδήποτε καθιστά το περιοδικό προσιτό σε ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, από ότι θα ήταν δυνατό αν ήταν μονόγλωσσο.
Οι εικονικές παραστάσεις που πλαισιώνουν πολλά κείμενα από τη μια συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόησή τους, ενώ από την άλλη δίνουν και την οπτική διάσταση του ελληνικού πνεύματος.
Παράλληλα με την προβολή και προαγωγή της αρχαιομάθειας δια μέσου των σχετικών προγραμμάτων, των δραστηριοτήτων της Εταιρείας Αρχαίων Ελληνικών Μελετών και του περιοδικού «Αθηνά», ο Κώστας Βίτκος συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο χώρο της αρχαιογνωσίας.
Το 2000, έχοντας ολοκληρώσει τη διδακτορική του διατριβή, με θέμα «The Macedonian Politarchate» (Ο θεσμός της πολιταρχίας στην αρχαία Μακεδονία), του απονεμήθηκε ο

τίτλος του Διδάκτορα της Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας (UNE) NSW.

Οι μελέτες για το θεσμό των Πολιταρχών ξεκινούν από τα μέσα του 18ου αιώνα. Ελλείψει συγκεκριμένων φιλολογικών, επιγραφικών, και άλλων μαρτυριών, επικρατεί διχογνωμία μεταξύ των ερευνητών ως προς την ακριβή χρονολογία καθιέρωσης του θεσμού των Πολιταρχών στην Αρχαία Μακεδονία.

Μια μερίδα ερευνητών υποστηρίζει ότι ο θεσμός της Πολιταρχίας καθιερώθηκε από τους Ρωμαίους ένα χρόνο μετά την κατάλυση της μακεδονικής βασιλείας, το 168 π.Χ. Η άλλη μερίδα υποστηρίζει ότι ο θεσμός της Πολιταρχίας προϋπήρχε της Ρωμαϊκής επέμβασης στα ελληνικά πράγματα. Στη διχογνωμία αυτή έρχεται να δώσει ένα τέλος η διδακτορική διατριβή του Κ. Βίτκου.

Σαν πρώτο βήμα της έρευνάς του, ο Κ. Βίτκος παρακολούθησε την πορεία άλλων δημοσίων, στρατιωτικών, θρησκευτικών και πολιτικών αξιωμάτων στις διάφορες πόλεις της Αρχαίας Μακεδονίας, όπως για παράδειγμα το αξίωμα του Επιστάτη, του Στρατηγού, του Αγορανόμου, του Άρχοντα, του Επιμελητή, του Γυμνασιάρχη, του Ιερέα, του Νομοφύλακα, του Πολεμάρχου, του Πρύτανη, του Ταγού, του Ταμία, τίτλοι που και σήμερα χρησιμοποιούνται στη Νεοελληνική, απόδειξη της διαχρονικότητας της ελληνικής γλώσσας.

Η ονοματολογική προσέγγιση, με άλλα λόγια η ανάλυση ορισμένων κυρίων ονομάτων που έχουν την προέλευσή τους από στρατιωτικούς, θρησκευτικούς και πολιτικούς τίτλους, ήταν το δεύτερο, και σημαντικό βήμα που οδήγησε τον Κ. Βίτκο στο συμπέρασμα ότι ο θεσμός των Πολιταρχών έχει προ-ρωμαϊκή προέλευση.

Το συμπέρασμα αυτό έγινε αποδεκτό από τους τρεις εξεταστές, οι οποίοι εισηγήθηκαν την αποδοχή της διδακτορικής διατριβής χωρίς αλλαγές, καθώς και τη δημοσίευσή της σε βιβλίο λόγω του υψηλού της επιπέδου.

Ο Κώστας Βίτκος έχει κάθε λόγο να αισθάνεται την ικανοποίηση που κάθε ερευνητής νιώθει όταν τα πορίσματα της έρευνάς του τυγχάνουν της πρέπουσας αναγνώρισης. Όμως το ότι επέλεξε για αντικείμενο της έρευενάς του ένα θέμα από την αρχαιότητα, και μάλιστα από το χώρο της Μακεδονίας, προσδίδει μεγαλύτερη σημασία στο επίτευγμά του, και τον καθιστά, από ό,τι γνωρίζω, τον μόνο Έλληνα στην Αυστραλία της πρώτης μεταναστευτικής γενιάς με διδακτορικό στις Κλασικές Σπουδές.

Από τα παραπάνω προκύπτει πως ο Δρ Κώστας Βίτκος δεν έχει μόνο την έφεση για την προαγωγή της ελληνομάθειας, την οποία διακονεί με τους τρόπους που ανέφερα πιο πάνω, αλλά και την επιστημονική κατάρτιση και υποδομή, για την όσο το δυνατό αποτελεσματικότερη επίτευξη του στόχου του.

"Πηγή:pandora.nla.gov.au"