Ο ιός Έμπολα «κρύβεται» μέσα στα κινητά τηλέφωνά μας - Ελένη Μπέλλου

Μπορεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) να αρνήθηκε να χαρακτηρίσει την συνεχιζόμενη έξαρση του ιού Έμπολα ως «παγκόσμια κατάσταση έκτακτης υγειονομικής ανάγκης», όμως όπως και να αναφέρει κανείς την κατάσταση, η αλήθεια είναι ότι η ασθένεια έχει φέρει την ανθρωπότητα στα όρια της κι απαιτείται επείγουσα κινητοποίηση από όλους μας. Αυτό που όλοι μπορούμε να κάνουμε είναι ταυτόχρονα άμεσο κι έμμεσο, καθώς δεν αφορά τον ίδιο τον ιό Έμπολα καθ'αυτό αλλά... το εσωτερικό των κινητών μας.

Από τις 13 Απριλίου, ο ιός έχει προσβάλει 1.251 άτομα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, σκοτώνοντας 803 ανθρώπους, δηλαδή το 64% των μολυσμένων. Παρά το γεγονός ότι σχεδόν 100.000 άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί με ένα εμβόλιο που είναι κατά 97,5% αποτελεσματικό, τα κρούσματα όχι μόνο αυξάνονται αλλά κι εξαπλώνονται σε μια ευρεία γεωγραφική περιοχή, μια εξέλιξη η οποία εκπλήσσει συνεχώς τους διεθνείς εμπειρογνώμονες στον τομέα ελέγχου της επιδημίας. Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι πολλοί από τους νεκρούς του Εμπολά δεν ζήτησαν ποτέ ιατρική φροντίδα, παραμένοντας άγνωστοι στις αρχές έως ότου πέθαναν στα σπίτια τους, περιτριγυρισμένοι από τους φίλους και τα μέλη των οικογενειών τους που εκτέθηκαν στον ιό, θέτοντας βάσεις για την περαιτέρω επέκταση της επιδημίας.

Αυτό συμβαίνει σε μια ατμόσφαιρα θυμού, πολεμικής, δυσπιστίας και βίας που όλο και περισσότερο αποζητά τη διεθνή ανταπόκριση της υγειονομικής κοινότητας. Το Βόρειο Κίβου, η κύρια εστία της μόλυνσης, υπήρξε πολεμική ζώνη από το 1994, όταν εκατοντάδες Χούτου κατέφτασαν εκεί από τη Ρουάντα, φοβούμενοι τα αντίποινα των Τούτσι, το 75% του πληθυσμού των οποίων σφαγιάστηκε σε μία από τις πλέον πρόσφατες γενοκτονίες. Ο στρατός της Ρουάντα σάρωσε την περιοχή το 1996, προκαλώντας μια γενικευμένη σύρραξη στην οποία ενεπλάκησαν πολλά αφρικανικά έθνη και ο οποίος στοίχησε τελικά περισσότερες από 6 εκατομμύρια ζωές. Παρόλο που ο πόλεμος τερματίστηκε επίσημα το 2003, οι μάχες δεν σταμάτησαν ποτέ στο Βόρειο Κίβου, όπου μέχρι και σήμερα δρουν περίπου 120 ένοπλες ομάδες.

Αν και οι Αμερικανοί έχουν διαδραματίσει μικρό ρόλο σε αυτή την επιδημία, επειδή το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ απαγορεύει στους ομοσπονδιακούς υπαλλήλους του να επέμβουν στην επικίνδυνη περιοχή του Βόρειο Κίβου, η παγκόσμια απάντηση ήταν επιθετική και έξυπνη. Τα προηγούμενα λάθη στην αντιμετώπιση επιδημιών έχουν διορθωθεί σε μεγάλο βαθμό, όπου έχει να επιδείξει τολμηρή ηγεσία, υπάρχει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο και παρά τη συνεχή απειλή βίας, εκατοντάδες λειτουργοί της υγείας από όλο τον κόσμο βρίσκονται στην περιοχή. Ωστόσο, η επιδημία συνεχίζει να εξαπλώνεται και στην ερώτηση προς τον ΠΟΥ γιατί δεν κηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η απάντηση είναι «σε τι θα ωφελήσει αυτό;».

Όπως σημειώνει το Foreign Policy, υπάρχει μία λογική στην απάντηση αυτή. Εκτός από το ενδεχόμενο να χαλαρώσουν οι αμερικανικές οδηγίες για τον περιορισμό επιστημόνων στα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης της νόσου και η προσφορά μερικών εκατομμυρίων δολαρίων από την Παγκόσμια Τράπεζα, τα οφέλη από μια κήρυξη έκτακτης ανάγκης είναι λιγότερα από τις συνέπειες. Οποιαδήποτε ενδεχόμενη αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή θα προσκαλούσε την αντίδραση των ανταρτών, πιθανώς κλιμακώνοντας τον πόλεμο. Επιπλέον, πολλοί ντόπιοι πολίτες είναι ήδη πεπεισμένοι ότι ολόκληρη η κρίση του Έμπολα δημιουργήθηκε από διεφθαρμένους αξιωματούχους στην μακρινή πρωτεύουσα του Κονγκό, την Κινσάσα, για να εξυπηρετήσει σκοτεινούς σκοπούς. Μια στρατιωτική κλιμάκωση, λοιπόν, απλώς θα επιβεβαίωνε τις θεωρίες συνωμοσίας τους.

Εντούτοις, υπάρχει μία δέσμη ενεργειών που θα μπορούσε άμεσα να εισηγηθεί η διοίκηση Τραμπ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η G-20 και οι διευθύνσεις διεθνούς εμπορίου σε χώρες με σημαντικές εγκαταστάσεις ανάπτυξης και παραγωγής κινητών τηλεφώνων και φορητών υπολογιστών. Αυτές οι ενέργειες δεν αφορούν τίποτε άλλο από τα τεράστια ορυκτά πλούτη στα εδάφη του Βόρειου Κίβου, τα συμφέροντα γύρω από τα οποία ενισχύουν τις πωλήσεις όπλων σε όλες τις αντιμαχόμενες δυνάμεις της περιοχής και αποτελούν βασικό κίνητρο για την συνεχιζόμενη βία.

Τι σημαίνει αυτό; Οι συγκρούσεις φαίνεται να έχουν ενταθεί στο Βόρειο Κίβου, παράλληλα με την εντυπωσιακή παγκόσμια ανάπτυξη στην αγορά των κινητών τηλεφώνων, η οποία έχει καταστήσει το ορυκτό μετάλλευμα κοβάλτιο, πιο πολύτιμο από το χρυσό, το ουράνιο και τα διαμάντια που παράγει ο γεωλογικός παράδεισος του Κονγκό. Το κοβάλτιο είναι ένα εξαιρετικά ανθεκτικό στη θερμότητα υλικό που χρησιμοποιείται στα κυκλώματα των κινητών μας, των λάπτοπ μας ακόμη και στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το 80% του κοβαλτίου εξορύσσεται από το Κονγκό, κι έτσι εξηγείται η βία που έχει ξεσπάσει στην περιοχή, ειδικά μετά το 2018, που αυξήθηκε και η παγκόσμια ζήτησή του.

Συχνά το κοβάλτιο αναφέρεται ως το «μέταλλο των συρράξεων», έχοντας ίδιο βάρος με τα «ματωμένα διαμάντια». Όπως υπενθυμίζει το Foreign Policy, πριν από εννέα χρόνια, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσε απόφαση, ζητώντας τον τερματισμό του εμπορίου συγκρουσιακών ορυκτών και ορίζοντας ότι «όλα τα κράτη θα πρέπει να δημοσιεύουν τακτικά τις πλήρεις καταστάσεις εισαγωγών και εξαγωγών φυσικών πόρων συμπεριλαμβανομένου του χρυσού, του κοβαλτίου, του βολφραμίτη, της ξυλείας και του άνθρακα και να ενισχύσουν την καταπολέμηση των περιφερειακών εγκληματικών δικτύων που εμπλέκονται στην παράνομη εκμετάλλευση των πόρων αυτών».

Από το 2010 ακολούθησε μια σειρά νέων ψηφισμάτων σχετικά με το θέμα. Οι χώρες της Αφρικής, καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα στη συνέχεια δεσμεύτηκαν να απαγορεύσουν την αγορά και τη χρήση του κογκολέζικου κοβαλτίου. Το 2016, μάλιστα, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εξέδωσε αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για την εξόρυξη και την αγορά κοβαλτίου από περιοχές που έχουν πληγεί από συγκρούσεις.

Μετά την οικονομική κρίση του 2008, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε τον νόμο ο οποίος απαιτούσε συγκεκριμένα από τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, να ανιχνεύουν την προέλευση των ορυκτών που χρησιμοποιούν, εξασφαλίζοντας ότι δεν θα προέρχονται από το Βόρειο Κίβου. Έτσι, εταιρείες όπως η Microsoft, η Apple, η Tesla, η Dell και ολόκληρη η παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού υποσυστημάτων, υποχρεώθηκαν να επιδείξουν την απαιτούμενη σπουδή για να διασφαλίσουν ότι γνωρίζουν την προέλευση των ορυκτών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των προϊόντων τους και να δεσμευτούν ότι δεν προέρχονται από την εμπόλεμη ζώνη του Κονγκό. Το 2015, η Κίνα υιοθέτησε παρόμοια μέτρα.

Ωστόσο, ο έλεγχος των εταιρικών πρακτικών στην αγορά κοβαλτίου αποκάλυψε χαμηλά επίπεδα πραγματικής συμμόρφωσης. Δεδομένου ότι περίπου το 80% της παγκόσμιας προσφοράς κοβαλτίου βρίσκεται στα εδάφη του Βόρειου Κίβου, είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς η βιομηχανία ηλεκτρονικών θα μπορούσε να συνεχίσει την παγκόσμια επέκτασή της χωρίς να αγοράσει ορυκτά από εκεί. Κάπως έτσι, το 2017 ο Τραμπ ήρε τους περιορισμούς της απόφασης των Ηνωμένων Εθνών, υπό τις πιέσεις των τεχνολογικών εταιριών – κολοσσών που ισχυρίστηκαν ότι οι αγορά μεταλλευμάτων εκτός Κονγκό θα τους κόστιζε 4 δισεκατομμύρια δολάρια. Μερικοί ερευνητές ισχυρίστηκαν μάλιστα ότι η εφαρμογή των περιορισμών των Ηνωμένων Εθνών αύξησε στην πραγματικότητα την ανομία και τη βία στα μεταλλεία του Βόρειου Κίβου, χρεοκοπώντας τις εγκατεστημένες επιχειρήσεις.

Που μας οδηγούν όλα αυτά; Όπως σημειώνει το Foreign Policy, το κοβάλτιο, ο χρυσός, τα διαμάντια και άλλα μεταλλεύματα μπορεί να μην αποτελούν τις μοναδικές πηγές χρηματοδότησης των ένοπλων ομάδων του Βόρειου Κίβου, αλλά είναι σίγουρα σημαντικές συνιστώσες της χρηματοδότησης τους. Τι πρέπει να γίνει; Οι ΗΠΑ, η G-20 και ο ΟΟΣΑ θα πρέπει να εξετάσουν αμέσως το εμπόριο ορυκτών και να περιορίσουν τη χρήση τους στην ηλεκτρονική βιομηχανία. Η Ιαπωνία, δε, που πρόκειται να φιλοξενήσει την επικείμενη διάσκεψη κορυφής της G-20, θα πρέπει να θέσει το εμπόριο κοβαλτίου σε άμεση συνάρτηση με την επιδημία του Έμπολα.

Και μπορεί να είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι το κινητό που έχουμε στα χέρια μας πυροδοτεί τη βία και μια επιδημία στην άλλη άκρη του κόσμου, αλλά αυτό είναι η πραγματικότητα. Για κάθε κινητό που κατασκευάζεται κι αγοράζεται, κάποιος σκοτώνεται στο Κονγκό και μπορεί να είναι εργαζόμενος στις υγειονομικές δομές που έχουν αναλάβει να αντιμετωπίσουν τον Έμπολα, στην χώρα που μαστίζεται από την ασθένεια.

Ας το σκεφτούμε αυτό, πριν αγοράσουμε το νέο μοντέλο κινητού, που μόλις κυκλοφόρησε στην αγορά...

tvxs.gr