Η μελέτη των Φυσικών Νόμων

Με τον όρο "φύση" δεν εννοείται το άμεσο περιβάλλον μας (φυτικό και ζωικό βασίλειο). Φύση είναι η συνολική σύσταση και ουσία των πραγμάτων, το Σύμπαν. "Φύση" σημαίνει κάτι που υπάρχει, ζει και μεγαλώνει μόνο του, από εσωτερική αιτία, η αρχή που βρίσκεται μέσα στα πράγματα, που τα κάνει να αυξάνονται και να παίρνουν ορισμένη μορφή. "Φυσικός νόμος" είναι η σταθερή σχέση μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε ένα μόνο μέρος της φύσης. "Ανθρωπος και φύσις ενότης αδιαίρετος", είπε ο Στωικός Μάρκος Αντωνίνος. Για τον ερευνητή του φυσικού νόμου, ο Niels Bohr λέει πως: "...κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι συγχρόνως θεατής και ηθοποιός στο μεγάλο δρόμο της ύπαρξης".

Ανθρωπος και φύση

Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση είναι στην αρχή εμπειρική: αρχίζει με την εξάρτηση από τη φύση, την εχθρότητα και τη θεοποίηση.

Αυτή η θεωρητική σχέση του -που περιλαμβάνει τη μελέτη των φυσικών νόμων- είναι πολλαπλή.

1. Μυθική (μαγική) αντίληψη και πρωτόγονος άνθρωπος: Οι πρωτόγονες θρησκείες γεννιούνται ακριβώς από το φόβο και το θαυμασμό για τα φυσικά φαινόμενα, από τη διαπίστωση της αδυναμίας του πρωτόγονου ανθρώπου μπροστά στα καιρικά, κυρίως, φαινόμενα. Απέναντι στο σύμπαν που αντικρύζει με δέος, ο αδύναμος και ανεπαρκής άνθρωπος ζητά επικουρία από τον ουρανό.

2. Ανιμισμός: Όλα τα φυσικά αντικείμενα και τα φαινόμενα έχουν ψυχή (anima). Πνεύματα και δαιμόνια κυριαρχούν στον ορατό φυσικό κόσμο. Αποτέλεσμα της αντίληψης αυτής είναι η μαγεία, μέσω της οποίας ο πρωτόγονος προσπαθεί να εξευμενίσει τα πνεύματα αυτά. Η ανθρωπότητα δεν μπόρεσε μάλιστα ακόμα και μέχρι σήμερα να ξεφύγει από τη μαγική σκέψη και πρακτική, όπως τη συναντάμε σε πιο εξευγενισμένες μορφές.

3. Διαρχία: Η αιώνια διαμάχη μεταξύ καλού και κακού. Ο "καλός" Θεός δημιουργεί τον υπερβατικό κόσμο (που έχει αξία), ο "κακός" θεός δημιουργεί τον ορατό κόσμο, φυλακή της ψυχής και εμπόδιο για την καθαρή γνώση. Οι ρίζες της διαρχίας αναζητώνται στην Ανατολή. Ο ανατολίτης, παραδοσιακά, δεν προχώρησε στην ωφελιμιστική σχέση με τη φύση (π.χ. οι Κινέζοι ανακάλυψαν την πυρίτιδα και τη χρησιμοποίησαν μόνο για διασκέδαση). Στενά συνδεδεμένη με τη διαρχία είναι η διπολική σκέψη και η πολωτική ψυχοσύνθεση του απλού ανθρώπου (καλό-κακό, άρρεν-θήλυ, αριστερά-δεξιά κ.λπ.).

4. Αρχαία ελληνική φιλοσοφία: Επικρατεί η ορθολογική σκέψη και η φύση γίνεται αντικείμενο γνώσης. Ο Πυθαγόρας με τη Σχολή του διδάσκει ένα νέο τρόπο σκέψης: η αρμονία, η τάξη κυριαρχούν παντού ("πάντα κατά λόγον φύεται"). "Ενας μόνος είναι ο θείος ναός προς τον οποίον πρέπει να έρχονται και να καταθέτουν τις λατρείες τους οι άνθρωποι και αυτός είναι το θείο έργο της φύσεως. Ετσι γεμίζουν τις καρδιές τους με αισθήματα και τις διάνοιές τους με θαυμασμό." Η ηθική διδασκαλία των Στωικών είναι εναρμονισμένη με την αρχή του "ομολογουμένως τη φύσει ζην": να ζεις, δηλαδή, σύμφωνα με τις υπαγορεύσεις του λογικού. Φύση και κοσμικός νους είναι ένα. Για τον γίγαντα του πνεύματος, Αριστοτέλη, υπάρχει ένα αίτιο εκτός του κόσμου, που αιωνίως "νοεί", δηλαδή σκέφτεται (το "έξωθεν κινούν"). Τίποτα δεν προέρχεται από το μηδέν ("ουδέν η φύσις μάτην ποιεί") και όλα στη φύση έχουν ένα σκοπό (τέλος-σκοπός, τελεολογική αντίληψη, ύπαρξη του Δημιουργού).

Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας "Η Σχολή των Αθηνών", που δείχνει τον Πλάτωνα με τον δείκτη του χεριού του προς τον ουρανό και δίπλα του τον Αριστοτέλη με το δεξί του χέρι ανοικτό και την παλάμη προς τα κάτω (η επιστήμη ερευνά τα γήινα). Το κύριο συστατικό της αριστοτελικής σκέψης, για πρώτη φορά στην Ιστορία, είναι η "απομάγευση" του φυσικού κόσμου. Η ύλη στην αρχαία Ελλάδα είναι συστατικό της ζωής, όχι όμως Θεός. Τα φυσικά φαινόμενα είναι εκφράσεις προσώπων και όχι δυνάμεων (π.χ. Δήμητρα = Δα μήτερ = Μητέρα Γη). Στα Ελευσίνια Μυστήρια η Δήμητρα ενσαρκώνει τη γονιμότητα της γης και της φύσης. Η κόρη της Περσεφόνη είναι η δύναμη της βλάστησης, που την άνοιξη έρχεται στην επιφάνεια της γης και για έξι μήνες δίνει καρπούς στους ανθρώπους, τον δε χειμώνα ξαναγυρίζει στον υποχθόνιο σύζυγό της, τον Αδη. Είναι ο κύκλος της ζωής και του θανάτου της φύσης, όπως μας δίνεται μέσα από την αλληγορία. Ας σταθούμε λίγο στη Δήμητρα.

Η αλληγορία αυτή φαίνεται να είναι δανεισμένη από τους Αιγύπτιους: η φύση - γη - θεά Ισις γονιμοποιείται από τον Οσιρι - Ηλιο. Η Ισις, κατά τους άγονους μήνες, αναζητά το τεμαχισμένο κορμί του συζύγου της. Τελικά δεν καταφέρνει να βρει τα μέλη που δίνουν τη ζωή, δηλαδή τη βλάστηση. Το ίδιο συμβαίνει με τη βαβυλωνιακή θεότητα Ιστάρ (Αστάρτη), που αναζητά τον εραστή της, τον Ταμμούζ, κατεβαίνοντας στις επτά κολάσεις, πετώντας σε κάθε πύλη από ένα πέπλο της, μέχρι που φτάνει στο θεό του κάτω κόσμου τελείως γυμνή. Από δω προέρχεται ο χορός των επτά πέπλων, που αποτελεί μια βαθιά θρησκευτική παραβολή (και όχι απλά ρεπερτόριο των καμπαρέ). Σε αντιπαραβολή με την αρχαία ελληνική σκέψη, ο χριστιανισμός προϋποθέτει τη θεϊκή εντολή ("εν αρχή η ο Λόγος") και προσφέρει την ακόλουθη πρόταση πίστεως: ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό "εκ του μη όντος". Από το Πνεύμα, που είναι ανώτερο, γεννιέται η Υλη. Η Εύα είναι η Γυναίκα-Φύση που έχει τη θηλυκή ετοιμότητα να ενσαρκώνει το γεγονός της ζωής. Χρειάζεται, όμως, το σπέρμα του άντρα, δηλαδή του Λόγου, για να πραγματοποιηθεί αυτή η σάρκωση.

5. Σύγχρονη Δυτική Αντίληψη. Πρόκειται για τη φιλοσοφική σκέψη που καταλήγει μέχρι τις μέρες μας, όπου κυριαρχεί η χρηστική σχέση του ανθρώπου με τη φύση (τεχνολογία κ.λπ.). Για τον Καρτέσιο και τον Newton, ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο και ύστερα τον άφησε να εξελίσσεται σύμφωνα με τους νόμους που καθόρισε. Κρατά όμως πάντα το δικαίωμα να επέμβει, αν κρίνει ότι αυτό χρειάζεται (Θεός-Μηχανικός). Απόκρυφα και φανερά: Στη Βίβλο (Σοφία Σολομώντος Ζ, 1-23) διαβάζουμε: "Με αγνότητα και προς καθαρούς σκοπούς έμαθα την Σοφία. Χωρίς φθόνο την μεταδίδω. Δεν αποκρύπτω τον ανεκτίμητον αυτής πλούτον (Ο Θεός) μου έχει δώσει την αληθή γνώση των όντων, ώστε να γνωρίσω πώς συνεστήθη ο κόσμος και πώς ενεργούν τα επιμέρους στοιχεία της φύσεως. Να γνωρίσω την αρχήν, το μέσον και το τέλος των χρόνων, την αλλαγήν του ηλιοστασίου και τας μεταβολάς των εποχών του έτους, τους κύκλους των ετών και τας θέσεις των αστέρων, τας φύσεις των ζώων, τα ένστικτα των θηρίων, τας ορμάς των ανέμων, τους διαλογισμούς των ανθρώπων, τας διαφοράς που υπάρχουν μεταξύ των φυτών και τας δυνάμεις των ριζών. Χάρις εις την θείαν Σοφίαν εγώ εγνώρισα όλα τα απόκρυφα και φανερά όντα και τας ιδιότητας αυτών." Υπάρχουν, άραγε, απόκρυφα μυστήρια στη φύση; Εξαρτάται, πια, τι θεωρούμε στις μέρες μας "απόκρυφο".

Πόσο καλά, πράγματι, κρατά κρυμμένα η φύση τα μυστικά της: λίγα-λίγα από αυτά αφήνει να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια του, απαραίτητα, αδογμάτιστου και σεμνού ερευνητή. Στην επικοινωνία του με τον κόσμο που τον περιβάλλει, ο άνθρωπος ανακαλύπτει συνεχώς μια αλήθεια καλυμμένη με πέπλα ύλης. Τι μας λέει, άραγε, αυτή η αλήθεια; Μας μιλά για τους νόμους: τη γέννηση, την εξέλιξη, την ισορροπία των ρυθμών, τη διαδοχή, τη βαθμιαία ή και τη βίαιη προσαρμογή, τον αγώνα για την επιβίωση και, τέλος, τον θάνατο, που ολοκληρώνει την περιοδικότητα. Αυτό που κατάφερε, ως τώρα, η επιστήμη, είναι να δείξει ότι αποτελεί απλώς μια μέθοδο γνώσης.

Δεν υπάρχει απόλυτη γνώση. Την απόλυτη γνώση την κατέχουν μόνο οι δογματιστές, που συνήθως δείχνουν στον άνθρωπο το δρόμο της τραγωδίας. Είναι γεγονός ότι, το 95% της γνώσης που κατέχει σήμερα ο άνθρωπος, έχει συγκεντρωθεί τα τελευταία εβδομήντα χρόνια. Ξέρουμε το πώς δουλεύουν τα πράγματα, όχι όμως το γιατί. Κάθε πληροφορία είναι ατελής και πρέπει να αντιμετωπίζεται με μετριοφροσύνη. Κάθε χρόνο κάνουμε ακριβέστερες μετρήσεις με βελτιωμένα όργανα, λέμε ότι φτάνουμε σύντομα στην πλήρη αποκάλυψη του Α ή Β φαινομένου αλλά, μόλις πλησιάζουμε, η εικόνα παραμένει πάλι ρευστή και θολή: αυτό είναι το σύγχρονο "μαρτύριο" της επιστήμης, το μαρτύριο του Προμηθέα: ο στόχος που απομακρύνεται αιώνια προς το άπειρο. Με λίγα λόγια, η επιστήμη μπορεί να κάνει λάθη, η φύση όμως ποτέ.

Ο μελετητής των νόμων κλέβει κάθε τόσο λίγα-λίγα τα μυστικά της φύσης, όπως ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά (τη γνώση) από τον Ηφαιστο, για να τη δώσει στους ανθρώπους: υφίσταται έτσι το μαρτύριό του. Ο μύθος είναι πάντα επίκαιρος, αν σκεφτεί κανείς πόσο υπέφεραν αυτοί που πρώτοι τόλμησαν να προωθήσουν τη Γνώση, παρά τον δογματισμό. Σήμερα πια ξέρουμε -παρά τις αντίθετες και κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις των μεγάλων σοφών του 18ου ή 19ου αιώνα- ότι η ακτινοβολία Χ διαπερνά τη στερεά ύλη και ότι η μεταστοιχείωση της ύλης είναι καθημερινή πρακτική στα εργαστήρια. Ο ναός της βεβαιότητας γκρεμίζεται. Αν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα διατρέχουν τη Γη, τι εμποδίζει τη σκέψη από το να ταξιδεύει; Επιστήμη και ηθική Η επιστήμη μας απάλλαξε από τα σκοτάδια της αμάθειας και της δεισιδαιμονίας, μας γνώρισε πράγματα και γεγονότα, μας εξοικείωσε με τη φύση. Δυστυχώς, όμως, δεν συμβάδισε πάντα με την ηθική.

Οι φυσικές επιστήμες δεν έκαναν τίποτα για την ηθική ανύψωση του ανθρώπου (άλλωστε δεν ήταν αυτό το αντικείμενό τους). Ετσι, σήμερα ο άνθρωπος, αφού καλά-καλά "παραγνωρίστηκε" με τη φύση (ενώ κάποτε τη φοβόταν), τώρα την καταστρέφει. Στο σημείο αυτό ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα της φύλαξης των νόμων. Σε πολλούς πολιτισμούς η επιστημονική σοφία και η εξέλιξη κρατήθηκαν μυστικές. Γιατί έγινε αυτό; Δύο είναι κυρίως οι λόγοι: α) η προνοητικότητα (αυτός που ξέρει δεν μιλάει) και β) το γεγονός ότι υπήρχαν γνώσεις και τεχνικές που απαιτούσαν από κάποιους ανθρώπους να αλλάξουν δομή σκέψης και γλώσσας σε τέτοιο βαθμό, που να είναι αδύνατη η επικοινωνία πλέον με άλλους ανθρώπους. Οι Αιγύπτιοι κατείχαν μαθηματικά και αστρονομικά μυστικά μέγιστης σημασίας και ακρίβειας για την εποχή τους, τα οποία ακόμα αποκρυπτογραφούνται (ακριβώς λόγω της διαφύλαξης των γνώσεων).

Στην εποχή του Πυθαγόρα στον Κρότωνα της Ιταλίας αποδίδονται μεγάλες μαθηματικές ανακαλύψεις σχετικές με τη χρυσή τομή κ.λπ. Πρώτιστο καθήκον των μαθητών της σχολής ήταν η σιωπή. Μια αρχαία ινδική παράδοση αναφέρει την ύπαρξη της εταιρείας των Εννέα Αγνώστων, δημιούργημα του βασιλέα των Ινδιών Ασόκα (273 π.Χ.). Ο Ασόκα, έχοντας διδαχτεί πολλά από τη φρίκη του πολέμου, θέλησε να απαγορεύσει στους ανθρώπους να εκμεταλλεύονται τα αποτελέσματα της έρευνας για καταστροφικούς σκοπούς. Στη διάρκεια της βασιλείας του η Επιστήμη έμεινε κρυφή. Στην εταιρεία αυτή των Σοφών αποδίδονται μελέτες πάνω στη μαζική ψυχολογία και την προπαγάνδα, τη φυσιολογία, τη μικροβιολογία, τη μετατροπή των μετάλλων, τη βαρύτητα κ.λπ. Στη Βαγδάτη πάλι, η εταιρεία των σοφών της κρατούσε μυστική την ηλεκτρική μπαταρία και το μονοπώλιο της γαλγανοπλαστικής, εδώ και 2.000 χρόνια.

Οι Ροδόσταυροι τον 14ο αιώνα μελετούσαν τη Φύση. Εικάζεται ότι κατείχαν τρομερά μυστικά. Μάθαιναν (σύμφωνα με την Εξομολόγηση -Confessio- προς τους Σοφούς της Ευρώπης) τα μυστικά της Ιατρικής και ενώ μεν έδιναν όρκο σιγής, πρόσφεραν την βοήθειά τους σε κάθε αναξιοπαθούντα που τη ζητούσε. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ουτέν, ήταν μυαλά φωτισμένα, άνθρωποι με αναπτυγμένη συνείδηση, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους σε διαφορετικό "μήκος κύματος". Ο I. Newton πίστευε πως υπήρχε μια αλυσσίδα μυημένων που έφτανε μέχρι την αρχαιότητα και η οποία γνώριζε τα μυστικά της μετατροπής της ύλης. Θεωρείται μάλιστα από μεταγενέστερους ότι ο Newton ήταν ένας από αυτούς τους κρίκους, μια και υπήρξε και ο ίδιος πολύ επιφυλακτικός στην ανακοίνωση των ανακαλύψεών του. Εξάλλου, έχει συστηματικά αποφευχθεί η αναφορά στις αλχημικές έρευνες του Newton επί 30ετία, που έκανε μετά από τις γνωστές σπουδαίες ανακαλύψεις του στη Μηχανική, τη Θερμότητα και την Οπτική.

Για να καταλάβουμε τον κόσμο που έρχεται, θα πρέπει να δούμε το μέλλον μέσα από μια νέα οπτική γωνία, σύμφωνα με την παράδοση του παρελθόντος. Ολη η περιπέτεια της μελέτης των φυσικών νόμων και της Γνώσης προσανατολίζεται πια στην περιγραφή της νόμων της Φυσικής, της Βιολογίας και της Ψυχολογίας. Γιατί εκεί είναι το μέλλον. Η δύναμη της οπτικής γωνίας του μέλλοντος θα είναι τρομερή και οι δυνατότητές της απεριόριστες. Αν δούμε τη γρήγορη εξέλιξη της σκέψης των ατομικών επιστημόνων του 20ου αιώνα, θα καταλάβουμε τι πραγματικά ήθελαν να μας πουν οι Ροδόσταυροι και οι Αλχημιστές.

Σκοπός της Επιστήμης δεν είναι μόνο η τεχνολογική πρόοδος αλλά, μαζί με τη μετατροπή της ύλης στον αθάνορα, η τροποποίηση, η ανύψωση του ίδιου μας του πνεύματος, η μεταστοιχείωση της ανθρώπινης συνείδησης σε ανώτερες μορφές. Η πορεία προς την ανακάλυψη της φιλοσοφικής λίθου.

Ο μελετητής θα συνεχίσει την αναζήτησή του. Θα συνθέτει τις αντιθέσεις, θα ερευνά. Θα μελετά τα φαινόμενα και θα προχωρά στις έρευνές του, παίρνοντας στην αγκαλιά του την ορθολογιστική σκέψη μαζί με τη μυστική εμπειρία.

Βιβλιογραφία

1. J.Bronowski: "Η εξέλιξη του ανθρώπου", 1988

2. Πάουελς-Μπερζιέ: "Η Αυγή των Μάγων"

3. Α. Σιμιτζή: "Ποιοι είμαστε"

4. E.P. Blavatsky: "Αρχαία Μυστήρια"