«Η Ευρώπη
αναπτύσσεται λιγότερο απ' ό,τι πίστευε διότι κατά την άποψή μου επέλεξε
εσφαλμένη οικονομική πολιτική», δήλωσε ο Ματέο
Ρέντσι κατά την καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου πριν από το τέλος της χρονιάς.
«Η γέννηση τούτου δω του κόσμου προήλθε από την ανάμειξη του νου και της
ανάγκης, και ο νους κυβερνάει την ανάγκη επειδή την πείθει να οδηγήσει προς το
βέλτιστο τα περισσότερα γιγνόμενα, και έτσι ακριβώς η ανάγκη ηττάται από την
έλλογη πειθώ, συνιστώντας αρχικά αυτό το σύμπαν». Πλάτωνος «Τίμαιος», 48a
Αυτό το έργο του μαθητή, ακόλουθου και
απόστολου των διδασκαλιών του Σωκράτη είναι κατά μιαν έννοια «διάσημο» επειδή
αποτελεί την αρχαιότερη πηγή που αναφέρεται στο μύθο της Ατλαντίδος. Ωστόσο, η
κοσμογονική διάστασή του και ο εντοπισμός των αιτίων και των αιτιατών της
φυσικής λειτουργίας έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά πιο πολύτιμα για την
ανθρωπότητα και για την πνευματική και την ψυχική υγεία των αναγνωστών των
πλατωνικών έργων από τις γοητευτικές και ταξιδιάρικες αναφορές για το χαμένο
νησί της Ατλαντίδας.
Στην εποχή της νεωτερικότητας, η ανάγκη που αναφέρει ο Πλάτωνας έχει αυτονομηθεί. Είναι αναρίθμητες οι περιπτώσεις που μπορούμε να ανακαλέσουμε στη θύμησή μας, όπου το κίνητρο των ανθρώπων για τις πράξεις τους ήταν μόνο η ανάγκη ή ορθότερα αυτό που είχαν πειστεί ότι αποτελούσε την ανάγκη τους. Ομως, ο λογισμός, ο νους, η
απολλώνια διάσταση της ανθρώπινης συμπεριφοράς συνήθως απουσιάζει. Οι μικρές και οι μεγάλες αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του πνεύματος. Παρίστανται το θυμικό, το επιθυμητικό, η σάρκα και οι άμετρες επιθυμίες που βγάζει διαρκώς από το καπέλο της η έλλειψη παιδείας και συγκρότησης.
Είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό ή σε πολιτικό ή πολιτισμικό επίπεδο, οι πιο ισχυρές φυλακές δημιουργούνται από εκείνους που τις χτίζουν γύρω τους, προσπαθώντας να παραμείνουν ελεύθεροι από πάσης φύσεως περιορισμούς! Καλύπτοντας ανάγκες συνήθως ανύπαρκτες ή τεχνητές, οι άνθρωποι λησμονούν να ζήσουν. Επιβιώνουν επιφανειακά και παραλείπουν να βιώσουν εμπειρίες βάθους και όλα εκείνα που τους διαφοροποιούν από το ζωικό βασίλειο. Ασχολούνται συστηματικά με την υπερβολή, την παραβίαση του ιερού μέτρου. Η υπερκατανάλωση, η υπερσυγκέντρωση πλούτου, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η παραβίαση των θείων και των ανθρώπινων νόμων, η κατάχρηση εξουσίας, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά τα αποτελέσματα της περιφρόνησης της πλατωνικής νουθεσίας. Αντί να θέσουμε την ανάγκη υπό τας διαταγάς του νοός, εξοβελίζουμε κάθε ίχνος πνευματικότητας από τον βίο μας, επιδιώκοντας να ευτυχήσουμε. Φυσικά καταφέρνουμε το ακριβώς αντίθετο.
Αφροσύνη
Ακόμα μία σύγχυση, η οποία προξενεί αχρείαστα υπαρκτικά άλγη, είναι η δαιμονοποίηση των νοητικών λειτουργιών από όλους εκείνους οι οποίοι είθισται να κερδοσκοπούν ποντάροντας το χρυσίον τους στο Χρηματιστήριο της αμάθειας. Ο άνθρωπος που λειτουργεί νοητικά παρουσιάζεται διά των ογκηθμών που εκπέμπουν τα μέσα παραγωγής ιδεολογικής νομιμοποίησης και κυρίαρχης κουλτούρας ως «άκαρδος» και «άψυχος». Οι διαρκώς παρορμητικοί και ανερμάτιστοι άφρονες αποτελούν για την υπερδομή υποδείγματα «πηγαίας» συμπεριφοράς. Φυσικά αυτό το σχήμα είναι 100% εσφαλμένο. Η ρηχότητα, η ακρισία, η πλήρης υποταγή στα παλιρροϊκά κύματα των ενστίκτων δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά στην αδικία και την υπερσυγκέντρωση υλικών αγαθών ή ανώφελων διακρίσεων. Τα παραπάνω υποτίθεται ότι δύνανται να κορέσουν τη δίψα του ασύνετου ανθρώπου, που ταλανίζεται από την αδιάκοπη παραγωγή αναγκών.
Ενα κοινό σημείο για σχεδόν όλες τις φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητος (από τους στωικούς μέχρι τους επικούρειους και από την Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλους έως την Ακαδημία Πλάτωνος) είναι ότι η αρετή μπορεί να ορίσει την ιεράρχηση των αναγκών. Είναι, άλλωστε, γνωστό το περιστατικό με τον φιλόσοφο Διογένη, που είχε κρατήσει ως μοναδικό περιουσιακό στοιχείο ένα κύπελλο για να πίνει νερό, το οποίο πέταξε μόλις είδε παιδιά να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να πιουν.
Ανάμεσα στην ακτημοσύνη και την υπερκατανάλωση υπάρχουν ο μετρημένος βίος, η διάκριση του χρησίμου από το περιττό, του φυσικού από το επίπλαστο. Σε αυτό ακριβώς το στίγμα της εκτάσεως της συμπεριφοράς μας μπορεί να ανασχεθεί η επέλαση της φαινομενικά απεριόριστης ισχύος των πολυεθνικών εταιριών και του κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Και, όπως είπε ο Πλάτων, «ο νους κυβερνάει την ανάγκη επειδή την πείθει να οδηγήσει προς το βέλτιστο τα περισσότερα γιγνόμενα». Αν αφήσουμε την ανάγκη να οδηγήσει μόνη της το άρμα της Ιστορίας, είναι βέβαιη η πτώση μας.
Στην εποχή της νεωτερικότητας, η ανάγκη που αναφέρει ο Πλάτωνας έχει αυτονομηθεί. Είναι αναρίθμητες οι περιπτώσεις που μπορούμε να ανακαλέσουμε στη θύμησή μας, όπου το κίνητρο των ανθρώπων για τις πράξεις τους ήταν μόνο η ανάγκη ή ορθότερα αυτό που είχαν πειστεί ότι αποτελούσε την ανάγκη τους. Ομως, ο λογισμός, ο νους, η
απολλώνια διάσταση της ανθρώπινης συμπεριφοράς συνήθως απουσιάζει. Οι μικρές και οι μεγάλες αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του πνεύματος. Παρίστανται το θυμικό, το επιθυμητικό, η σάρκα και οι άμετρες επιθυμίες που βγάζει διαρκώς από το καπέλο της η έλλειψη παιδείας και συγκρότησης.
Είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό ή σε πολιτικό ή πολιτισμικό επίπεδο, οι πιο ισχυρές φυλακές δημιουργούνται από εκείνους που τις χτίζουν γύρω τους, προσπαθώντας να παραμείνουν ελεύθεροι από πάσης φύσεως περιορισμούς! Καλύπτοντας ανάγκες συνήθως ανύπαρκτες ή τεχνητές, οι άνθρωποι λησμονούν να ζήσουν. Επιβιώνουν επιφανειακά και παραλείπουν να βιώσουν εμπειρίες βάθους και όλα εκείνα που τους διαφοροποιούν από το ζωικό βασίλειο. Ασχολούνται συστηματικά με την υπερβολή, την παραβίαση του ιερού μέτρου. Η υπερκατανάλωση, η υπερσυγκέντρωση πλούτου, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η παραβίαση των θείων και των ανθρώπινων νόμων, η κατάχρηση εξουσίας, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά τα αποτελέσματα της περιφρόνησης της πλατωνικής νουθεσίας. Αντί να θέσουμε την ανάγκη υπό τας διαταγάς του νοός, εξοβελίζουμε κάθε ίχνος πνευματικότητας από τον βίο μας, επιδιώκοντας να ευτυχήσουμε. Φυσικά καταφέρνουμε το ακριβώς αντίθετο.
Αφροσύνη
Ακόμα μία σύγχυση, η οποία προξενεί αχρείαστα υπαρκτικά άλγη, είναι η δαιμονοποίηση των νοητικών λειτουργιών από όλους εκείνους οι οποίοι είθισται να κερδοσκοπούν ποντάροντας το χρυσίον τους στο Χρηματιστήριο της αμάθειας. Ο άνθρωπος που λειτουργεί νοητικά παρουσιάζεται διά των ογκηθμών που εκπέμπουν τα μέσα παραγωγής ιδεολογικής νομιμοποίησης και κυρίαρχης κουλτούρας ως «άκαρδος» και «άψυχος». Οι διαρκώς παρορμητικοί και ανερμάτιστοι άφρονες αποτελούν για την υπερδομή υποδείγματα «πηγαίας» συμπεριφοράς. Φυσικά αυτό το σχήμα είναι 100% εσφαλμένο. Η ρηχότητα, η ακρισία, η πλήρης υποταγή στα παλιρροϊκά κύματα των ενστίκτων δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά στην αδικία και την υπερσυγκέντρωση υλικών αγαθών ή ανώφελων διακρίσεων. Τα παραπάνω υποτίθεται ότι δύνανται να κορέσουν τη δίψα του ασύνετου ανθρώπου, που ταλανίζεται από την αδιάκοπη παραγωγή αναγκών.
Ενα κοινό σημείο για σχεδόν όλες τις φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητος (από τους στωικούς μέχρι τους επικούρειους και από την Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλους έως την Ακαδημία Πλάτωνος) είναι ότι η αρετή μπορεί να ορίσει την ιεράρχηση των αναγκών. Είναι, άλλωστε, γνωστό το περιστατικό με τον φιλόσοφο Διογένη, που είχε κρατήσει ως μοναδικό περιουσιακό στοιχείο ένα κύπελλο για να πίνει νερό, το οποίο πέταξε μόλις είδε παιδιά να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να πιουν.
Ανάμεσα στην ακτημοσύνη και την υπερκατανάλωση υπάρχουν ο μετρημένος βίος, η διάκριση του χρησίμου από το περιττό, του φυσικού από το επίπλαστο. Σε αυτό ακριβώς το στίγμα της εκτάσεως της συμπεριφοράς μας μπορεί να ανασχεθεί η επέλαση της φαινομενικά απεριόριστης ισχύος των πολυεθνικών εταιριών και του κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Και, όπως είπε ο Πλάτων, «ο νους κυβερνάει την ανάγκη επειδή την πείθει να οδηγήσει προς το βέλτιστο τα περισσότερα γιγνόμενα». Αν αφήσουμε την ανάγκη να οδηγήσει μόνη της το άρμα της Ιστορίας, είναι βέβαιη η πτώση μας.
adiavroxoi.blogspot.gr
Δημοσίευση σχολίου