Πολλαπλή σκλήρυνση: Νέα φάρμακα αλλάζουν τους "όρους" της θεραπείας

Της Β. Κουρλιμπίνη

Μπορεί η πολλαπλή σκλήρυνση να χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως μια νόσος απρόβλεπτη, που απαιτεί ολιστική και εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση, όμως οι νέες θεραπείες που βρίσκονται σήμερα στη "φαρέτρα" γιατρών και ασθενών καθιστούν δυνατό τον περιορισμό των συμπτωμάτων, αλλά και την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου, αν και ακόμη δεν έχει καταστεί εφικτή η ίαση.

Όπως τονίστηκε στο 4ο συνέδριο της Ελληνικής Ακαδημίας Ανοσολογίας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη (14- 17 Δεκεμβρίου), αυτή τη στιγμή είναι πλέον διαθέσιμα 13 νέα φάρμακα που στοχεύουν στην επιβράδυνση ή και στη βελτίωση της αναπηρίας, στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης υποτροπών και εξάρσεων και στη μείωση του αριθμού νέων βλαβών στη μαγνητική τομογραφία. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών είναι ένας επιπλέον θεραπευτικός στόχος.

"Το 2010 είχαμε πέντε θεραπείες, σήμερα έχουμε 13, και έρχονται και άλλα φάρμακα. Στην πολλαπλή σκλήρυνση οτιδήποτε είναι καινούριο είναι ελπιδοφόρο. Αυτό έχει τεράστια αξία, είναι η σωστή χρήση των θεραπειών που κυκλοφορούν και είναι διαθέσιμες" εξήγησε ο καθηγητής κ. Ν. Γρηγοριάδης, Δ/ντής Β’ Νευρολογικής κλινικής του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ.

Η πολλαπλή σκλήρυνση είναι χρόνια νόσος που προσβάλλει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό) και ενέχει σημαντικό κίνδυνο αναπηρίας εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και με την κατάλληλη αγωγή.

Τα στοιχεία δείχνουν πως 2,1 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 10 χιλ. ασθενείς.

Οι ειδικοί τονίζουν πως τα καινούργια φάρμακα σε συνδυασμό με τα παλαιότερα, αυξάνουν την πιθανότητα τους να ελέγξουν τη νόσο, κάτι που σήμερα πετυχαίνουν σε σημαντικό βαθμό.

"Σήμερα έχουμε 13 διαθέσιμες θεραπείες για την πολλαπλή σκλήρυνση, που αλλάζουν τη φυσική πορεία της νόσου. Δεν είναι ο κανόνας ότι η νόσος οδηγεί στην αναπηρία. Κι αυτό είναι σημαντικό να περνά ως μήνυμα στους ασθενείς" τόνισε από την πλευρά του οπρόεδρος Ελληνικής Ακαδημίας Νευροανασολογιας, ομότιμος καθηγητής κ. Π. Παπαθανασόπουλος.

Τι λένε ειδικοί και ασθενείς

? Η  πολλαπλή σκλήρυνση είναι η δεύτερη, μετά τα ατυχήματα, αιτία αναπηρίας σε νέους ανθρώπους

? Κανένα περιστατικό  πολλαπλής σκλήρυνσης δεν μοιάζει με ένα άλλο, η σοβαρότητα, η εξέλιξη και τα συμπτώματα της νόσου σε κάθε άτομο δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν.

? Είναι μια εξαιρετικά ετερογενής νόσος και η επιλογή της κατάλληλης αγωγής χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση. Με τις μέχρι τώρα διαθέσιμες αγωγές δεν επιτυγχάνεται ίαση της νόσου. 

? Οι κοινωνικές προεκτάσεις της  πολλαπλής σκλήρυνσης είναι σημαντικές, οι ασθενείς  συχνά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους, ενώ η πιθανότητα ενός ασθενούς με πολλαπλή σκλήρυνση να μείνει άνεργος είναι σημαντικά μεγαλύτερη από ό,τι για κάποιον που δεν πάσχει.

? Οι οικογενειακές σχέσεις επίσης διαταράσσονται. Η αλλαγή των ρόλων στην οικογένεια και η συναισθηματική φόρτιση των ασθενών και των συγγενών τους (ενοχές, απώλεια, απόγνωση, πόνος) μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε διάλυση των σχέσεων.

"Η πολλαπλή σκλήρυνση μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος, που προκαλεί απομυελίνωση. Εχει αυτοάνοσο μηχανισμό. Επιφέρει σωματικές, νοητικές, ψυχικές αναπηρίες. Ο επιπολασμός της νόσου είναι 25 άτομα ανά 100.000 άτομα, ενώ οι γυναίκες πάσχουν πιο συχνά. Δεν είναι όλες οι μορφές ίδιες. Μπορεί να υπάρξει μόνο ένα επεισόδιο. Μπορεί να γίνονται υποτροπές που αφήνουν μεγαλύτερη αναπηρία

Όσο νωρίτερα γίνεται η διάγνωση, τόσο καλύτερη μπορεί να είναι η θεραπευτική παρέμβαση. Η διάγνωση βασίζεται στη έναρξη της νόσου στη νεαρά ηλικία, με μαγνητική τομογραφία, στην πολυεστερική σημειολογία στα χαρακτηριστικά των εξάρσεων και των συμπτωμάτων" σημείωσε ο καθηγητής κ. Ν. Γρηγοριάδης, Δ/ντης Β’ Νευρολογικής κλινικής του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ.

Τι ακριβώς συμβαίνει

Τα αυτοαντιδρώντα Τ και Β κύτταρα θεωρούνται υπεύθυνα για τις φλεγμονώδεις διαδικασίες που προκαλούν την πολλαπλή σκλήρυνση. Αυτά τα κύτταρα επιτίθενται στη μυελίνη, το προστατευτικό περίβλημα των νευραξόνων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η ακεραιότητα της μυελίνης είναι απαραίτητη για τη σωστή μεταβίβαση των νευρικών σημάτων από και προς το κεντρικό νευρικό σύστημα. 

Επομένως, η καταστροφή της ελύτρου της μυελίνης έχει σαν αποτέλεσμα τη διατάραξη της μεταβίβασης των νευρικών σημάτων και τελικά ακόμα και την πλήρη απώλεια της λειτουργικότητας των νεύρων του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Τα συμπτώματα προκαλούνται όταν οι νευρικές ώσεις που ταξιδεύουν σε ολόκληρο το σώμα αδυνατούν να φτάσουν στον προορισμό τους, καθώς κάποιο τμήμα του ελύτρου μυελίνης ή της νευρικής ίνας έχει υποστεί βλάβη ή έχει καταστραφεί.

"Συναντάς οποιαδήποτε σύμπτωμα. Τα κλασικά είναι η μείωση της οπτικής οξύτητας, η δυσκολία στη βάδιση, η αίσθηση ηλεκτρικής εκκένωσης στην πλάτη, ιδίως όταν σκύβει το κεφάλι ο ασθενής, διπλωπία, ο τρόμος, διαταραχές κύστης πχ ακράτεια. Δεν εμφανίζονται όλα σε όλους ούτε με την ίδια συχνότητα και ένταση. Εμφανίζονται με τη μορφή εξάρσεων και υφέσεων" εξήγησε ο κ. Γρηγοριάδης. 

Η πολλαπλή σκλήρυνση δεν οδηγεί αναγκαστικά σε αναπηρία

Η συνεχής έρευνα στον τομέα της πολλαπλής σκλήρυνσης, έχει ως στόχο να αναπτυχθούν ασφαλείς και αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης, νέα φαρμακευτικά σκευάσματα, που θα καλύψουν τις θεραπευτικές ανάγκες και θα βοηθήσουν τους ασθενείς που ζουν με τη νόσο. 

Πολλοί ειδικοί, συνιστούν θεραπευτικές επιλογές που θα μπορέσουν να περιορίσουν τη δραστηριότητα της νόσου και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Παρόλο που δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την πολλαπλή σκλήρυνση, υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες που μπορούν να μειώσουν την εξέλιξη και να καθυστερήσουν την εμφάνιση αναπηρίας. Η έγκαιρη και αποτελεσματική έναρξη ή κλιμάκωση της θεραπείας μπορεί να αλλάξει την πορεία της νόσου, όπως εξηγούν πλέον οι γιατροί.

Στην Ελλάδα εντούτοις υπάρχει έλλειμμα τέτοιων εξειδικευμένων κέντρων για την αντιμετώπιση ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση, καθώς μόλις δύο (ένα στο ΑΧΕΠΑ και ένα στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο) έχουν καταφέρει να λειτουργούν βάσει των διεθνών προτύπων. Είναι δε ενδεικτικό πως μέσω ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού προγράμματος, μόνο δύο νοσηλεύτριες έχουν εξειδικευτεί στην Ελλάδα στη διαχείριση ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση.