Λαϊκός καπιταλισμός και άλλες ιστορίες

Στα κινέζικα χρηματιστήρια, τρία τον αριθμό, Σανγκάης, Χονγκ-Κονγκ και Σενζέν, οι θεσμικοί επενδυτές είναι λίγοι. Πλειοψηφία εδώ είναι ο... λαός, οι επενδυτές της διπλανής πόρτας. «Η μαμά κι ο μπαμπάς», ο φοιτητής, ο οικογενειάρχης, ο έφηβος, η καθαρίστρια κλπ...

Η εφημερίδα «Νέα του Πεκίνου» είχε αποκαλύψει πριν λίγο καιρό, πριν ακόμα σκάσουν τα μίνι - κραχ του Ιουλίου, ότι ακόμα και οι καθαρίστριες στο μέγαρο χρηματιστηριακών συναλλαγών της κινεζικής πρωτεύουσας έχουν ανοίξει λογαριασμούς για να παίζουν στο χρηματιστήριο. Το δέλεαρ του άμεσου και εύκολου κέρδους έχει κυριεύσει μικρούς-μεγάλους, σχετικούς και άσχετους. Μαζί με τις τιμές των «χαρτιών» φουσκώνει φυσικά κατά εκατοντάδες χιλιάδες και η ετερόκλητη στρατιά των ιδιωτών μικροεπενδυτών, στους οποίους περιλαμβάνονται ακόμα και ανήλικοι - σύμφωνα με τα κινεζικά ΜΜΕ. Τα στοιχεία πάντως φαίνεται να επιβεβαιώνουν ό,τι εμφανίζεται ως ανέκδοτο: Βάσει επίσημων στοιχείων, μόνον στην τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου εφέτος, ανοίχτηκαν 1,14 εκατομμύρια νέοι επενδυτικοί λογαριασμοί για αγορές μετοχών. Ήταν η μεγαλύτερη αύξηση των λογαριασμών αυτού του είδους που είχε καταγραφεί από τον Ιούνιο του 2007. Κατά διαβολική σύμπτωση, το τελευταίο μίνι κραχ της περασμένης Δευτέρας, με βουτιά μεγαλύτερη του 8%, ήταν μια... επιστροφή στο 2007, ήτοι η μεγαλύτερη ημερήσια πτώση που σημειώθηκε στις κινέζικες χρηματαγορές από τότε... Αλλά κι αυτό το κακό σχετικό είναι αν σκεφτεί κανείς ότι η άνοδος των δεικτών στα κινεζικά χρηματιστήρια το 2014 άγγιξε το 53%, με τα κέρδη στη Σανγκάη να καταγράφουν αύξηση 100% και 30% από την αρχή του χρόνου.

Κοσμογονία...

Η Κίνα ζει στη φρενίτιδα που είχε καταλάβει την Αμερική τη δεκαετία του '20, πριν το μεγάλο κραχ, λένε πολλοί. Σε μια μόνον ημέρα, την Τετάρτη 25 Μαρτίου, το σύνολο των συναλλαγών στη Σανγκάη και το Σενζέν έσπασε ρεκόρ: 1,24 τρισ. γουόν, δηλαδή σχεδόν 179 δισ. ευρώ άλλαξαν χέρια σε μια μέρα! Ήταν η έβδομη συνεχής συνεδρίαση που ο όγκος των συναλλαγών στα δύο χρηματιστήρια ξεπέρασε το όριο του 1 τρισ. γουόν. Συγκριτικά, στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το ύψος των συναλλαγών σε μια τυπική συνεδρίαση κυμαίνεται μεταξύ 35-45 δισ. ευρώ. Η εξήγηση πιθανώς να κρύβεται σε μια μικρή «λεπτομέρεια». Οι μικροεπενδυτές αποτελούν το 85% της χρηματιστηριακής αγοράς στην Κίνα. Σε αντίθεση, στις ΗΠΑ, η συγκεκριμένη κατηγορία επενδυτών κατέχουν λιγότερο από το 30% των υπό διαπραγμάτευση τίτλων και οι συναλλαγές τους στο NYSE αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 2% του όγκου των συναλλαγών για τις εισηγμένες εταιρείες.

Αναλυτές που παρακολουθούν το «φαινόμενο» έχουν επισημάνει τα επιμέρους χαρακτηριστικά που καθιστούν την κινεζική χρηματαγορά «ειδική περίπτωση». Ανάμεσά τους, την υψηλή συχνότητα συναλλαγών (αγορές - πωλήσεις) την έλλειψη ενημέρωσης και επενδυτικής διορατικότητας εκ μέρους των μικροεπενδυτών, την τάση τους να κυνηγούν τις «φούσκες» και φυσικά τον φόβο που τους διακατέχει μονίμως. «Το μόνο πιο ισχυρό συναίσθημα μετά την απληστία είναι ο φόβος» λέει χαρακτηριστικά στο MarketWatch ο αναλυτής Τζ. Ζανγκ. Όσοι είναι «μέσα» έχουν παίξει τα ρέστα τους στα «χαρτιά», αλλά την ίδια ώρα είναι με το ένα πόδι έξω, έτοιμοι να πουλήσουν τα πάντα με το πρώτο κιόλας κακό σημάδι. Αυτή η συμπεριφορά εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τα ακραία σκαμπανεβάσματα των δεικτών στα κινεζικά χρηματιστήρια. Για παράδειγμα, η μετοχή της Hanergy, μιας εταιρίας ηλιακών πάνελ του Χονγκ Κόνγκ, έχασε «ανεξήγητα» μέσα σε μια μόνον ώρα διαπραγμάτευσης το 47% της αξίας της. Στο χρηματιστήριο της Σανγκάης εξάλλου, ο γενικός δείκτης μπορεί να ανεβοκατέβει πολλές φορές στη διάρκεια της ίδιας συνεδρίασης από το +5% στο -5% ή και περισσότερο...

Με το κομπόδεμα στις αγορές...

Πώς εξηγείται όμως όλη αυτή η τρέλα των Κινέζων με τα χρηματιστήρια; Πού βρίσκεται η αιτία της; Οι Κινέζοι διαθέτουν μια «αρετή» που στη Δύση τείνει να εξαφανιστεί: την αποταμίευση. Οι Αμερικανοί αποταμιεύουν μόλις 5-6% του εισοδήματός τους και η κατανάλωση αντιπροσωπεύει το 75% της αμερικανικής οικονομίας. Στην Κίνα, αντίθετα, η κατανάλωση αντιστοιχεί στο 35% της οικονομίας και οι Κινέζοι αποταμιεύουν πάνω από το 30% του εισοδήματός τους. Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αποταμίευσης στον κόσμο. Αν και θα πίστευσε κανείς ότι πρόκειται για μια ακόμα κινεζική αρετή, η Παγκόσμια Τράπεζα υπενθυμίζει ότι η τάση της αποταμίευσης εμφανίστηκε στην Κίνα σχετικά πρόσφατα, σχεδόν μαζί με τις ιστορικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Ντεγκ Σιαοπίνγκ το 1978. Ο καπιταλισμός έφερε στην κομμουνιστική χώρα κάτι άγνωστο μέχρι τότε: την οικονομική ανασφάλεια, συνεπώς και την ανάγκη να υπάρχει «κομπόδεμα». «Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην πολιτική της κυβέρνησης μακροπρόθεσμα. Οι περισσότεροι Κινέζοι αισθάνονται ανασφαλείς, έτσι κι εμείς προσπαθούμε να βάζουμε στην άκρη όσα περισσότερα μπορούμε», λέει στο Bloomberg ο Νίε, καθηγητής αγγλικών που μαζί με την γυναίκα του -εργάζεται ως ερευνήτρια σε νοσοκομείο- βγάζουν σχεδόν 3.000 ευρώ τον μήνα. Απ' αυτά τα λεφτά, αποταμιεύουν τα μισά.

Την τελευταία δεκαετία οι αποταμιεύσεις στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 7% ακόμα. Με βάση στοιχεία από πανεπιστημιακές έρευνες, το πλουσιότερο 5% των κινεζικών νοικοκυριών αποταμιεύει το 70% (!) των εισοδημάτων τους. Οι αποταμιεύσεις τους αντιστοιχούν στο μισό των συνολικών αποταμιεύσεων των νοικοκυριών της χώρας. Η Κίνα επιπλέει σήμερα σε έναν ωκεανό πλεονάζοντος χρήματος, με το 51% του κινεζικού ΑΕΠ να είναι αποταμιεύσεις (!) από ιδιώτες, επιχειρήσεις και κυβέρνηση, όταν στην Αμερική το ποσοστό αυτό συνολικά μόλις που φτάνει το 17%. Επόμενο είναι τα λεφτά αυτά να αναζητούν τρόπους να... πολλαπλασιαστούν.

Από τα ντουβάρια στα "χαρτιά"

Όσο υπήρχε το real estate, με την έκρηξη της κατασκευαστικής δραστηριότητας τη δεκαετία 2000-10 και την άνοδο της ζήτησης για στέγη, το πλεονάζον χρήμα «πήγαινε» εκεί. Για μεγάλο διάστημα, η Νο1 επενδυτική επιλογή των Κινέζων που διέθεταν μετρητά ήταν η αγορά ακινήτων. Σήμερα οι επενδύσεις σε ακίνητα μπορεί να δείχνουν ελάχιστα ελκυστικές, αλλά όσοι μπήκαν από την αρχή στο «χρηματιστήριο» αυτό διπλασίασαν ή ακόμα και τριπλασίασαν το κεφάλαιό τους. Τα πράγματα ακολούθησαν την γνωστή πορεία, η αγορά μεγάλωσε, «φούσκωσε» και μοιραία έφτασε σε σημείο κορεσμού. Διαμερίσματα έμειναν άδεια, η κατασκευαστική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε και οι τιμές έπεσαν. Με τις αποδόσεις των ακινήτων να υποχωρούν, πολλοί πήραν τα λεφτά τους από τα... ντουβάρια και τα έβαλαν στα «χαρτιά». Ένα νέος μαγικός κόσμος γρήγορου κέρδους αναδύθηκε στην πολυπληθή χώρα με τη ραγδαία αναπτυσσόμενη βιομηχανική οικονομία: η χρηματιστηριακή αγορά. Με ελάχιστη ώς καθόλου πείρα από trading, δείκτες, limit-up και limit-down, από το πώς ουσιαστικά λειτουργεί η χρηματαγορά, καθημερινοί άνθρωποι στράφηκαν στις μετοχές όταν είδαν γείτονες και συγγενείς να βγάζουν εύκολα και γρήγορα λεφτά από τα χρηματιστήρια. Καθοριστικό ρόλο στην επενδυτική στροφή έπαιξε αναμφίβολα και η έμμεση κρατική στήριξη των αγορών, κάτι που στα μάτια των μικροεπενδυτών έκανε τις μετοχές να φαντάζουν ως μια καθ' όλα ασφαλής επιλογή. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά...