Πώς Γερμανοί και Ντράγκι στραγγάλισαν την Ελλάδα φορτώνοντας μας συναλλαγές 600 δις σε Repos

Του Σπυρίδωνα Λαβδιώτη*

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το χρηματοπιστωτικό εργαλείο των repos για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών το έτος 2014. Προηγουμένως, κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου 2008-2013, η βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση των αναγκών του κράτους καλύπτονταν κυρίως με την έκδοση εντόκων γραμματίων και βραχυπρόθεσμων τίτλων εξωτερικού (Euro Commercial Paper, ECP).

Στους κρατικούς προϋπολογισμούς 2014 – 2015, στις εισηγητικές εκθέσεις, δεν παρέχονται λεπτομέρειες, δυστυχώς καμία επεξήγηση, γιατί τα repos επελέγησαν ως πηγή χρηματοδότησης των βραχυχρόνιων ταμειακών αναγκών του κράτους. Για το έτος 2014, δικαιολογημένα, διότι ο προϋπολογισμός συντάσσεται τον Νοέμβριο του προηγούμενου έτους, όμως για το 2015 είναι αδικαιολόγητο. Κι αυτό, διότι στις αρχές του 2014 ψηφίστηκε νόμος, που εξουσιοδοτούσε τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους για τη σύναψη πράξεων πώλησης τίτλων διαχείρισης του ελληνικού δημοσίου με συμφωνία επαναγοράς (repos) και το αντίστροφο (reverse repos).1

Η μόνη αναφορά είναι ότι ο ΟΔΔΗΧ ανέλαβε την κάλυψη των βραχυπρόθεσμων αναγκών του Δημοσίου «υπό τη μορφή repo agreements τις οποίες συνάπτει με φορείς της Γενικής Κυβέρνησης».2

Ατυχώς, το Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΣ) στην Έκθεση Απολογισμού για το έτος 2014, δεν αναφέρει καν την ύπαρξη του σχετικού νόμου περί εξουσιοδοτήσεως του ΟΔΔΗΧ για σύναψη repos. Έτσι, προχωρεί στην καταχώρηση στα πιστωτικά έσοδα του ποσού των 97 δις ευρώ που αφορούσαν τις πράξεις repo, δηλώνοντας ότι η σημαντική αυτή απόκλιση οφείλεται σε «μη προβλεφθείσα στον προϋπολογισμό» – που ήταν αδύνατο να γίνει – σύναψη πράξεων (repos) με το «Κοινό Κεφάλαιο ΝΠΔΔ και Ασφαλιστικών Φορέων», η διαχείριση του οποίου έχει ανατεθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος». 3

Κατ’ αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε η σύγχυση με τα repos – ενός κακού μύρια έπονται – για να μετατραπεί σε φοβερό confusion στον προϋπολογισμό 2015, όπου τα πιστωτικά έσοδα, σύμφωνα με την Έκθεση του ΕΣ εκτοξεύονται στα 771 δις ευρώ ! Εκ των οποίων, τα 694 δις ευρώ οφείλονται σε πράξεις repo έναντι 97 δις ευρώ το 2014 (αύξηση 614.5 %).4

Η Κρυμμένη αλήθεια

Η συνοπτική απάντηση θα δοθεί στην εισηγητική έκθεση του κρατικού προϋπολογισμού 2016: «οι δαπάνες εξόφλησης εντόκων γραμματίων και repos αφορούν τις συνολικές ετήσιες εξοφλήσεις οι οποίες αναχρηματοδοτούνται με νέες αντίστοιχες εκδόσεις δεδομένου ότι το υφιστάμενο συνολικό ύψος των εντόκων γραμματίων δεν ξεπερνά τα 15 δις ευρώ και το υφιστάμενο υπόλοιπο των repos δεν ξεπερνά τα 10 δις ευρώ».5

Συνεπώς, το ποσό των πράξεων repo ύψους 694 δις ευρώ προκύπτει από κυλιόμενες αναχρηματοδοτήσεις, όπου το ανεξόφλητο υπόλοιπο δεν ξεπερνά τα 10 δις ευρό στο τέλος της περιόδου αναφοράς, η οποία στην προκειμένη περίπτωση είναι το έτος. Άρα, τα 694 δις ευρώ είναι «αέρας κοπανιστός» και μαζί, τα 600 δις ευρώ που δήθεν κατατέθηκαν.

Προκύπτουν όμως σοβαρά ερωτήματα. Όπως, γιατί το συνολικό ύψος των εντόκων γραμματίων (τριμηνιαία και εξαμηνιαία) δεν ξεπερνά τα 15 δις ευρώ ετησίως; Το Υπουργείο δεν απαντά, σιγή ιχθύος. Η αλήθεια είναι ότι η τρόικα έθεσε ως ανώτατο όριο έκδοσης εντόκων γραμματίων το ποσό των 15 δις ευρώ ετησίως. Και η κυβέρνηση είχε αγγίξει το όριο στα τέλη 2014, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες. 6

Όσον αφορά το ανεξόφλητο υπόλοιπο των repos, εάν ξεπερνά τα  10 δις ευρώ στο τέλος του έτους, αυτό δεν το γνωρίζουμε πλήρως. Η χρήση των repos επιτρέπει τον δανειζόμενο να μην εμφανίσει το πραγματικό χρέος την ημέρα της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων. Στην ουσία, είναι θέμα σύναψης μιας μέρας repo πριν την ημερομηνία ανακοίνωσης των στοιχείων. Γνωστό ως “window dressing”, το ‘στόλισμα της βιτρίνας’. Πλην όμως, το χαρτοφυλάκιο του Κοινού Κεφαλαίου το οποίο απαρτίζεται από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης (Ασφαλιστικοί φορείς, ΝΠΔΔ & ΟΤΑ), που η διαχείριση έχει ανατεθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος, ανήρχετο στο ποσό των 13.4 δις ευρώ.7 Κατά συνέπεια, η αναχρηματοδότηση των repos δεν μπορούσε να υπερβεί στην κάθε πράξη τα 13 δις ευρώ. Κι αυτό σημαίνει ότι για να φθάσουν συσσωρευτικά οι πράξεις repo το ποσό των 700 δις ευρώ το 2015, που ‘έκλεψε την παράσταση’, υπήρξε πανικός!

Ο πανικός είχε ήδη ξεκινήσει από τις 25 Ιανουαρίου 2015, όταν τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε η αποκαλούμενη ‘ριζοσπαστική αριστερά’ κατά τον διεθνή Τύπο, “radical left”, με μια φιλόδοξη ατζέντα: την ανελέητη πάλη κατά των δρακόντειων μέτρων λιτότητας που επιβλήθηκαν από τον δυνάστη της Ελλάδας, την τρόικα, με τις ευλογίες της Γερμανίας. Ως εκ τούτου, οι ευρωπαϊκές αρχές με αιχμή του δόρατος την ΕΚΤ αμύνθηκαν τολμηρά – το ΔΝΤ είχε ήδη σιωπηρώς αποσυρθεί από το προσκήνιο – και ξεκίνησαν ένα σκληρό, αθέμιτο παιχνίδι κατά της νεοεκλεγείσης κυβέρνησης. Πού να γνωρίζουν τότε ότι πολύ σύντομα θα έκανε στροφή 180% μοιρών και θα εναγκαλίζονταν τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού.

Ο νέος υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης, Γιάνης Βαρουφάκης, ήταν ενήμερος ότι είχε ένα δύσκολο δρόμο να διαβεί. Η αξιολόγηση του προγράμματος της τρόικα δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί και η εκταμίευση των δόσεων των δανείων του μηχανισμού στήριξης είχε σταματήσει. Έτσι, υπέβαλε αίτημα για αύξηση του ορίου της έκδοσης εντόκων γραμματίων κατά 10 δις ευρώ, από τα 15 δις ευρώ στα 25 δις ευρώ ετησίως, και απαίτησε την άμεση πληρωμή των κερδών που απεκόμισαν η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος από τις ελληνικές ομολογίες ύψους 1.8 δις ευρώ. Το ποσό δεν είχε αποδοθεί, παρότι είχε εγκριθεί.

Ο στραγγαλισμός από Γερμανούς και Ντράγκι

Η απάντηση θα δοθεί την 4^η Φεβρουαρίου 2015, αργά το βράδυ, μετά τη συνάντηση που είχε την ίδια μέρα ο υπουργός οικονομικών με τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Mario Draghi. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε,8 ότι ανακαλεί την προσωρινή απαλλαγή (waiver) των ελληνικών ομολόγων από τις ελάχιστες απαιτήσεις πιστοληπτικής αξιολόγησης και απαγορεύεται πλέον να τεθούν από τις τράπεζες ως ενέχυρο για την άντληση ρευστότητας. Γιατί η ΕΚΤ ήθελε να τιμωρήσει την Ελλάδα, αθετώντας την θεμελιώδη αρχή του «δανειστή εσχάτης ανάγκης» των τραπεζών; Εμφανώς, να εξαναγκάσει την νέα κυβέρνηση να θυμηθεί ποιος έχει την πραγματική δύναμη μέσα στο ευρώ και να αποσύρει την απειλή ότι θα εγκαταλείψει το πρόγραμμα προσαρμογής.

Ως επακόλουθο, στη συνδιάσκεψη του Eurogroup της 20^ης Φεβρουαρίου 2015, o υπουργός οικονομικών θα υπογράψει την Καρχηδόνιο Ειρήνη, καταθέτοντας τα όπλα με την αποδοχή του όρου «η κυβέρνηση δεσμεύεται αμετακλήτως να τιμήσει τις χρηματοπιστωτικές της υποχρεώσεις σε όλους τους πιστωτές πλήρως και εγκαίρως».9 Εν συνεχεία προσπάθησε να διαπραγματευτεί, ενώ όλα είχαν τελειώσει. Έτσι θεσπίστηκε η κατεπείγουσα ρύθμιση για τη δημιουργία του «κοινού κεφαλαίου» για πράξεις repo.

Σπυρίδων Λαβδιώτης

*Former Senior Financial Analyst at Bank of Canada

1 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου 484, 27 Φεβρουαρίου 2014

2 Κρατικός Προϋπολογισμός 2015, Εισηγητική Έκθεση, σελ. 173, Υπουργείο Οικονομικών

3 Ελεγκτικό Συνέδριο, Έκθεση επί του Απολογισμού, Ισολογισμού και λοιπών Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων της Κεντρικής Διοίκησης του Κράτους για το έτος 2014, σελ. 10, 11 Νοεμβρίου 2015

4 Ελεγκτικό Συνέδριο, Έκθεση επί του Απολογισμού, Ισολογισμού και λοιπών Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων της Κεντρικής Διοίκησης του Κράτους για το έτος 2015, σελ. 16, 16 Νοεμβρίου 2016

5 Κρατικός Προϋπολογισμός 2016, Εισηγητική Έκθεση, σελ. 132, Πίνακας 4.7, Υπουργείο Οικονομικών.

6 A) Ekathimerini, “Athens seeks higher T- bill limit”, February 3, 2015, B) Reuters,” Greece runs out of funding options despite euro zone reprieve”, February 27, 2015

7 Ελεγκτικό Συνέδριο, Έκθεση επί του Απολογισμού & Ισολογισμού του Κράτους, έτος 2016, σελ. 17

8 European Central Bank, Press Release, Eligibility of Greek bonds as collateral, February 4, 2015

9 Eurogroup Statement on Greece, Press Release, February 20, 2015

new-economy