Τακτοποίηση αυθαίρετων κατασκευών και ευθύνη μηχανικών

Τα τελευταία χρόνια, είναι γνωστό πως υπήρξε μεγάλη κινητικότητα γύρω από το θέμα της πολεοδομικής τακτοποίησης αυθαίρετων οικοδομών. Κάτι που στο πλαίσιο της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης συντήρησε, έστω με πενιχρό τίμημα, τον κλάδο των Μηχανικών αφού η νέα οικοδομική δραστηριότητα ήταν ελάχιστη.

Αναφέρεται πως πάνω από το 80% του κτιριακού αποθέματος της χώρας είναι κτισμένο πριν από το 1985 και χρήζει στατικής καθώς και ενεργειακής αναβάθμισης. Σημειώνεται δε πως πολλά από τα κτίσματα είναι αυθαίρετα και στερούνται σε μεγάλο βαθμό στατικής επάρκειας. Το θέμα είναι σοβαρό και πρέπει να απασχολήσει πολλούς και ιδιαίτερα τους Μηχανικούς, αφού σχετίζεται με την ασφάλεια ανθρώπων και περιουσιών.

Σύμφωνα με το σχετικό νομοθέτημα οι ιδιοκτήτες, στο πλαίσιο της τακτοποίησης / νομιμοποίησης αυθαιρέτου κατασκευής που βάσει μελέτης χρήζει στατικής ενίσχυσης, μπορούν να συμψηφίσουν μέχρι και το 65% του προστίμου που επιβάλλεται για το αυθαίρετό τους, με δαπάνες που γίνονται για τη στατική μελέτη και επεμβάσεις (εργασίες και υλικά) στατικής ενίσχυσης καθώς και για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων τους. Έτσι, αντί να πληρώνουν μεγάλα πρόστιμα για τα αυθαίρετα, μπορούν να επενδύσουν τα χρήματα στην ίδια τους την περιουσία και έτσι να βελτιώνουν την ασφάλεια και την ποιότητα της ζωής τους.

Μελέτη στατικής επάρκειας αυθαιρέτων

Βασικός παράγοντας στο όλο θέμα της τακτοποίησης ακινήτων είναι ο Μηχανικός ο οποίος είναι ευνόητο πως αναλαμβάνει σοβαρή ευθύνη σε ότι αφορά την αρτιότητα και ασφάλεια των ακινήτων που τακτοποιούνται. Η Πολιτεία, πράττοντας σωστά, δίνει κίνητρα στους πολίτες που έχουν αυθαίρετα κτίσματα προκειμένου να προβούν στη νομιμοποίησή τους και έτσι να μπορούν, στο μέλλον, να τα μεταβιβάζουν ή να τα πωλούν. Ειδικότερα, σε περίπτωση στατικής ανεπάρκειας, ο ιδιοκτήτης είναι υποχρεωμένος μέσα σε διάστημα 3 ετών να προβεί στην εκπόνηση μελέτης επεμβάσεων και να υλοποιήσει τις εργασίες ενίσχυσης που προκύπτουν από τη μελέτη. Σε περίπτωση μεταβίβασης, στη βεβαίωση του μηχανικού που θα συνοδεύει το συμβόλαιο, θα αναγράφεται ρητά η συγκεκριμένη υποχρέωση ώστε ο νέος ιδιοκτήτης να είναι ενήμερος ότι αναλαμβάνει και την υποχρέωση της εκτέλεσης των εργασιών. Χρειάζεται δε προσοχή, γιατί μέχρι την υλοποίηση των εργασιών ενίσχυσης, η αυθαίρετη κατασκευή ή προσθήκη δε δύναται να μισθωθεί ή να λάβει άδεια λειτουργίας / χρήσης του ακινήτου.

Επαγγελματική Ευθύνη Μηχανικών

Γενική απαίτηση του Υπουργείου είναι να ελέγχονται για τη στατική τους επάρκεια:

·                                 Όσες κατασκευές είναι εξ' ολοκλήρου αυθαίρετες.

·                                 Όσες έχουν αυθαίρετα τμήματα τα οποία επιβαρύνουν σημαντικά την στατική επάρκεια του κτιρίου.

·                                 Όσες κατασκευές είχαν υπαχθεί παλιότερα στο νόμο περί αυθαιρέτων και σύμφωνα με την έκθεση του μηχανικού είχαν χαρακτηρισθεί ως υψηλής προτεραιότητας για επανέλεγχο.

Είναι προφανές πως πέρα από τα όποια οικονομικά κίνητρα, η στατική αναβάθμιση των ακινήτων είναι ζωτικής σημασίας και πρέπει να γίνεται με τον ασφαλέστερο τεχνικοοικονομικά τρόπο. Προς τούτο, πέρα από τον Ιδιοκτήτη του ακινήτου, νομικά υπεύθυνος είναι ο Μηχανικός τόσο σε ότι αφορά στην αρχική φάση της εκπόνησης μελέτης στατικής επάρκειας και επίβλεψης των εργασιών στατικής ενίσχυσης όσο και κατά τη μελλοντική λειτουργία / χρήση του ακινήτου. Δηλαδή, η ευθύνητου σε θέματα ασφάλειας και λειτουργικότητας του ακινήτου, θα συνεχίζει να τον βαραίνει και μετά την υλοποίηση της όποιας στατικής ενίσχυσης του ακινήτου. Κάλλιστα μπορεί να φανταστεί κανείς την "περιπέτεια" που μπορεί να έχει ένας Μηχανικός όταν στα πλαίσια ενός σεισμού, προκύπτουν υλικές ζημιές ή ακόμη και σωματικές βλάβες / θάνατος σε κατασκευές που είχαν τακτοποιηθεί με την υπογραφή του. Η οικονομικά ανήμπορη Πολιτεία δε θα μπορεί πάντα να συνδράμει με επάρκεια και ο εκάστοτε Ιδιοκτήτης, που μπορεί να είναι διαφορετικός από εκείνον που αρχικά είχε μεριμνήσει για τη νομιμοποίηση, ευλόγως θα στρέφεται κατά του υπεύθυνου Μηχανικού όχι μόνο για την αποζημίωση των άμεσων ζημιών που υπέστη αλλά και των έμμεσων χρηματικών απωλειών (μετεγκατάσταση, απώλεια εσόδων κλπ). Είναι δε περιττό να γίνει αναφορά στην ψυχική ταλαιπωρία του Μηχανικού στην περίπτωση που υπάρξουν σωματικές βλάβες ανθρώπων ή θύματα και αυτεπάγγελτα ο Εισαγγελέας τον "εγκαλέσει", όπως λέγεται, για πρόκληση σωματικών βλαβών ή θάνατο από δόλο ή βαριά αμέλεια!

Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί πως "κλειδί" για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος δόμησης είναι η ανάδειξη - αναβάθμιση του ρόλου των Μηχανικών με παράλληλη ανάληψη των ανάλογων ευθυνών από τους ίδιους.

Οι Μηχανικοί έχουν την απαραίτητη τεχνική επάρκεια για να μπορούν να αναλαμβάνουν τις επαγγελματικές ευθύνες που ούτως ή άλλως τους βαραίνουν στην πράξη. Δεν αναφέρομαι στις τυχόν Ποινικές ευθύνες αλλά στις Αστικές Ευθύνες, που σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, ασφαλίζονται. Τα λάθη ή οι παραλείψεις είναι ανθρώπινες αδυναμίες και οι τυχόν ζημιογόνες συνέπειες μπορούν και πρέπει να αποζημιώνονται σωστά από Ασφαλιστική Εταιρεία που καλύπτει την όποια αστική ευθύνη. Είναι καιρός να θεσπιστεί και στη χώρα μας, η "Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης" όπως σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Γιώργος Κουτίνας
Μηχανικός ΕΜΠ & ENSPM Γαλλίας, Εμπειρογνώμων Ασφαλίσεων. Διευθύνων Σύμβουλος της «ΚΟΥΤΙΝΑΣ ΑΕ – Insurance Brokers, Ανταποκριτές Lloyd's» 

asfalisi-michanikou