Η φερόμενη δολοφονία του Τζαμάλ Χασόγκγι εκθέτει περαιτέρω τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Σαουδικής Αραβίας στη Μέση Ανατολή. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να πιέσουν το Ριάντ να αλλάξει πορεία
Του Julien Barnes-Dacey
Η εξαφάνιση και πιθανώς ο θάνατος του Σαουδάραβα δημοσιογράφου jamal Khashoggi, στέλνει ένα ακόμη ανησυχητικό μήνυμα για την κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή σήμερα. Ο φερόμενος θάνατός του είναι τραγικός, αλλά υπογραμμίζει επίσης το βαθμό απόλυτης ατιμωρησίας που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και εντός κράτους που είναι αμαμφίβολα ο πιο στενός σύμμαχος της Ευρώπης και της Δύσης. Η Σαουδική Αραβία αρνείται σθεναρά κάθε ανάμειξή της στην εξαφάνιση του Khashoggi, αλλά το ότι δεν βγήκε από το προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη, έχει αφήσει ερωτήματα στον κόσμο για τη χώρα. Πηγές της τουρκικής κυβέρνησης ισχυρίζονται ότι έχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι Σαουδάραβες ομόλογοί τους σκότωσαν το δημοσιογράφο.
Από πολλές απόψεις, η εικαζόμενη συμπεριφορά της Σαουδικής Αραβίας είναι αντιπροσωπευτική της κατακόρυφης επιδείνωσης της τήρησης των διεθνών κανόνων σε όλη την περιοχή, ακόμη και σε παγκόσμια βάση, δεδομένης της πρόσφατης σύλληψης του Κινέζου επικεφαλής της Interpol από το Πεκίνο και της φερόμενης στόχευσης της Ρωσίας πολιτών της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η φερόμενη δολοφονία του Khashoggi, εάν αποδειχθεί ότι έχει ενορχηστρωθεί από τη Σαουδική Αραβία, δεν θα πρόκειται για την πιο μεγάλη παραβίαση αυτών των κανόνων από την πλευρά του Βασιλείου τα τελευταία χρόνια, με τη φύση του πολέμου στην Υεμένη να δικαιούται σαφώς πολύ μεγαλύτερη προσοχή. Αλλά δεδομένης της στενής εγγύτητας των σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και της Σαουδικής Αραβίας, το ξαφνικό αυτού του γεγονότος υποχρεώνει τώρα τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υποχωρήσουν δεδομένης της ευρύτερης ανησυχίας για τις θεωρούμενες άνευ όρων σχέσεις με τα κράτη του Κόλπου.
Παρόλα αυτά, οι Ευρωπαίοι είναι πιθανό να συνεχίσουν να δίνουν προτεραιότητα στα στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα με τη Σαουδική Αραβία. Αλλά η συμπεριφορά της χώρας όλο και περισσότερο δείχνει ότι χωλαίνει η λογική πως η καλύτερη προσέγγιση είναι οι στενές σχέσεις. Η αμερικανική κυβέρνηση αρνήθηκε να ασκήσει οποιαδήποτε πίεση στο Ριάντ τους τελευταίους μήνες, αν και ακόμη και ο Donald Trump τώρα απαιτεί απαντήσεις για την τύχη του Khashoggi. Εάν οι Ευρωπαίοι αποτύχουν να πιέσουν τώρα το Ριάντ ώστε να αναλάβει τις ευθύνες του για τις δράσεις του, ρισκάρουν να ενθαρρύνουν τη χώρα προς ακόμη πιο επικίνδυνες επιλογές πολιτικής.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει –το ελάχιστο- να απαιτήσουν από τη Σαουδική Αραβία να αποδεχθεί μία ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με την τύχη του Khashoggi. Και θα πρέπει να το κάνουν με ενιαίο τρόπο, παρά αποσπασματικά, καθώς αυτός ο τρόπος τους αφήνει εκτεθειμένους σε τιμωρία από το Ριάντ. Σε αυτό το πλαίσιο ο Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να εγκρίνουν αυτομάτως μια αμερόληπτη έρευνα από τους ίδιους τους Σαουδάραβες, όπως προτείνουν προφανώς το Ριάντ και η Άγκυρα. Μια τέτοια διαδικασία ίσως να ήταν περισσότερο εστιασμένη στο να βρεθεί ένας τρόπος εξόδου από την κρίση χωρίς να θίγεται η εικόνα της, παρά να ξεκαθαριστεί τι πραγματικά συνέβη. Εάν το Ριάντ πιστεύει πραγματικά τις δικές του ισχυρές αρνήσεις κάθε υπαιτιότητας, δεν θα πρέπει να φοβάται τίποτα από μια ανεξάρτητη έρευνα. Αλλά η υπόθεση Khashoggi είναι επίσης ένα παράθυρο σε ένα ευρύτερο θέμα και οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνοδεύουν αυτή την προσέγγιση με νέες πιέσεις στον στενό τους σύμμαχο, το Ριάντ, για να επαναφέρει τις ευρύτερες αντιπαραγωγικές περιφερειακές πολιτικές. Αυτό δεν θα ήταν διαφορετικό από τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι ορθά και σταθερά πιέζουν άλλες χώρες όπως το Ιράν, για να σταματήσουν τις επιθετικές περιφερειακές τους πολιτικές.
Ο τωρινός πρίγκιπας του στέμματος της Σαουδικής Αραβίας και de facto ηγεμόνας, Muhammad bin Salman (MBS), έχει τύχει τεράστιας διεθνούς υποστήριξης από το 2015 όταν ο πατέρας του έγινε βασιλιάς. Οι δυτικές κυβερνήσεις βλέπουν τον MBS ως το όχημα για μια ομαλή μεταφορά της εξουσίας, καθώς και τον συγγραφέα ενός επείγοντος μεταρρυθμιστικού προγράμματος το οποίο απολαμβάνει ισχυρής εγχώριας υποστήριξης. Οι μεταρρυθμίσεις του έχουν εστιάσει στην προώθηση της πολύ αναγκαίας οικονομικής διαφοροποίησης ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τα πετρελαϊκά έσοδα, καθώς και σε έναν βαθμό κοινωνικής απελευθέρωσης. Φοβούμενες μια αποτυχία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εσωτερικών προκλήσεων από τη Σαουδική Αραβία, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό αυτή την εσωτερική ατζέντα.
Αλλά από την πρώτη στιγμή έχει καταστεί σαφές ότι αυτό το όραμα συνοδεύεται από μια σταθερή αυταρχική πορεία, με τον MBS να κλείνει ταυτόχρονα το χώρα για τους εγχώριους διαφωνούντες. Αυτό περιλαμβάνει τη στόχευση εκείνων που φαινομενικά θα βρισκόταν στην καλύτερη θέση για να αποτελέσουν τον κινητήριο μοχλό της μεταρρυθμιστικής ατζέντας, συμπεριλαμβάνοντας και την φυλάκιση μελών της ιδιωτικής επιχειρηματικής κοινότητας και γυναικών ακτιβιστών που κάνουν εκστρατεία για μεγαλύτερα δικαιώματα των γυναικών. Η εξαφάνιση του Khashoggi ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο. Ένας μακροχρόνιος υποστηρικτής του βασιλικού συστήματος της Σαουδικής Αραβίας και πρώην σύμβουλος σε έναν πρίγκιπα, ο Khashoggi εμφανίστηκε ως ένας εξέχων, αν και μετρημένος, διεθνής επικριτής του MBS αφότου πέρασε στην εξορία το 2017. Η εξαφάνισή του και η πιθανή δολοφονία του στην Τουρκία, εάν αποδειχθεί ότι έχει οργανωθεί από τη Σαουδική Αραβία, θα αναδείξει περαιτέρω το μέχρι που μπορεί να φτάσει το Βασίλειο για να εξολοθρεύσει τους διαφωνούντες.
Η εγχώρια μεταρρυθμιστική ώθηση συνοδεύει μια εξίσου έντονη επιθετική εξωτερική πολιτική που στόχο έχει να αντιμετωπίσει τους περιφερειακούς εχθρούς, όπως αυτοί γίνονται αντιληπτοί. Υπάρχουν πολλοί ανασταλτικοί παράγοντες στη Μέση Ανατολή και η Σαουδική Αραβία έχει δίκιο να υπογραμμίζει τις ενέργειες του Ιράν και άλλων, ως βασικών παραγόντων για την αστάθεια. Αλλά είναι επίσης σαφές ότι οι δικές της πολιτικές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιδείνωση της περιφερειακής πόλωσης και της σύγκρουσης.
Το πιο σαφές παράδειγμα αυτού είναι ο πόλεμος στην Υεμένη, όπου η Σαουδική Αραβία έχει θεμιτές ανησυχίες για την ασφάλεια, δεδομένης της παρουσίας των υποστηριζόμενων από το Ιράν Χούτις στα νότια σύνορά της. Αλλά οι στρατιωτικές πολιτικές του Βασιλείου έχουν οδηγήσει στην κατάρρευση του κράτους και τροφοδότησαν την μεγαλύτερη εν εξελίξει ανθρωπιστική καταστροφή στον πλανήτη. Αλλού, ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός του Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχει καταστήσει ανίσχυρο το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, το οποίο προηγουμένως ήταν ένα από τα λίγα λειτουργικά διακρατικά σώματα της περιοχής. Το Ριάντ φέρεται επίσης να έχει πάρει όμηρο τον Λιβανέζο πρωθυπουργό, Saad Hariri, το 2017 αναγκάζοντάς τον να παραιτηθεί –μία κίνηση που στη συνέχεια ανακάλεσε- εξαιτίας της πεποίθησής του ότι η κυβέρνηση του Λιβάνου τελεί υπό τον έλεγχο του Ιράν.
Συνολικά, αυτά τα περιστατικά συσσωρεύονται σε έναν κατάλογο πολιτικών που έχουν συμβάλει μόνο στην επικίνδυνη αύξηση των περιφερειακών διαφωνιών, ακόμη και αν οι Σαουδάραβες είχαν όντως θεμιτές ανησυχίες. Αυτή η κατάσταση θα πρέπει να προκαλεί όλο και μεγαλύτερη ανησυχία μεταξύ των Ευρωπαίων που συνηθίζουν να θεωρούν τη Σαουδική Αραβία ως βασικό σύμμαχο και πυλώνα της περιφερειακής σταθερότητας. Η εγχώρια και περιφερειακή υπερβολική επιθετικότητα της χώρας θα πρέπει να υποχρεώσει τους Ευρωπαίους να απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με την καταλληλότητα των πολιτικών της. Αλλά αυτό θα πρέπει επίσης να αμφισβητήσει την θεμελιώδη προϋπόθεση ότι ο MBS οδηγεί σε βαθύτερη σταθερότητα, τόσο στο εσωτερικό όσο και σε όλη την περιοχή. Οι πολιτικές του επίσης υπονομεύουν την ίδια τη μεταρρυθμιστική του προσπάθεια, καθώς ένας αυξημένος αριθμός επιχειρήσεων αρνείται να επενδύσει στη Σαουδική Αραβία σε αυτό το κλίμα. Ενώ οι Ευρωπαίοι δεν έκλειναν τα μάτια στην προκλητική φύση ορισμένων πολιτικών της Σαουδικής Αραβίας, η απάντηση που επέλεγαν ήταν να προσπαθήσουν να έχουν μια ήπια επιρροή στους επιτελείς της χώρας, σε μια προσπάθεια να αλλάξουν ήσυχα τη συμπεριφορά της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον φόβο ότι μια πιο έντονη στάση θα κατέστρεφε τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών. Στον βαθμό που οι Ευρωπαίοι έχουν προσπαθήσει να προωθήσει πιο εποικοδομητικές πολιτικές της Σαουδικής Αραβίας, αυτή η στρατηγική αποτυγχάνει.
Σε αυτό το πλαίσιο, το προφανές συμπέρασμα είναι ότι οι Ευρωπαίοι δεν είναι σε θέση να διαδραματίσουν έναν καθοριστικό ρόλο στην συγκράτηση της σαουδαραβικής συμπεριφοράς όσο η αμερικανική κυβέρνηση εγκρίνει τις ενέργειές τους. φαίνεται ότι η άνευ όρων στήριξη των ΗΠΑ για τη Σαουδική Αραβία, που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στην κοινή τους αντιπάθεια για το Ιράν, έχει τροφοδοτήσει τις χειρότερες παρορμήσεις του Βασιλείου. Οι παρατηρητές επίσης υπογραμμίζουν τα παραδείγματα της Γερμανίας και του Καναδά, με τον οποίο το Ριάντ έχει διακόψει τις σχέσεις –με την αντίστοιχη οικονομική τιμωρία- ως απάντηση σε μια μικρή κριτική που είχε ασκηθεί. Οι σχέσεις του Βερολίνου με το Ριάντ αποκαταστάθηκαν μόλις προσφάτως αφότου το Βερολίνο χαλάρωσε κάποιους περιορισμούς για τις πωλήσεις όπλων που είχε θέσει λόγω της εμπλοκής της Σαουδικής Αραβίας στον πόλεμο στην Υεμένη.
Αλλά η Σαουδική Αραβία εξακολουθεί και ενδιαφέρεται για την ευρύτερη κάλυψη που μπορούν να παράσχουν οι Ευρωπαίοι. Μια σταθερή και κοινή ευρωπαϊκή απαίτηση για μια διαφανή έρευνα στην υπόθεση του Khashoggi, και μια κατάλληλα ισχυρή απάντηση στα αποτελέσματα της έρευνας, θα μπορούσαν και πάλι να διαδραματίσουν ένα ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς της χώρας. Εδώ είναι επιτακτικό το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, ως οι πιο στενοί στη Σαουδική Αραβία, να παρουσιάσουν ένα ενωμένο μέτωπο με τους Ευρωπαίους εταίρους. Το γεγονός ότι ακόμη και ο Trump κάνει ερωτήσεις για αυτό το τελευταίο επεισόδιο, προσφέρει ένα μικρό παράθυρο για να ασκηθούν πιέσεις για μια αλλαγή πορείας στο Ριάντ. Αυτό είναι επειγόντως αναγκαίο δεδομένου του κινδύνου ευρύτερης έκρηξης στην περιοχή.
Η Σαουδική Αραβία παραμένει ένας κρίσιμος παράγοντας για εκείνους που αναζητούν βιώσιμες λύσεις στις βαθιές προκλήσεις της Μέσης Ανατολής και η Ευρώπη πρέπει να επιταχύνει τις προσπάθειές της για να βρει λύσεις στις πολλαπλές περιφερειακές συγκρούσεις. Είναι επίσης αδιαμφισβήτητα αλήθεια ότι η άνευ προηγουμένου εσωτερική οικονομική μεταρρυθμιστική ατζέντα που εγκαινιάστηκε από τον MBS, είναι μια τεράστια υπόσχεση. Αλλά ο φερόμενος θάνατος του Khashoggi θα πρέπει να αναγκάσει στην επικράτηση μιας λογικής που λέει ότι δεν μπορεί να επανέλθουν όλα "στο κανονικό" εάν οι πολιτικές του Ριάντ αποδειχθούν τόσο επιβλαβείς για τον κοινό δηλωμένο στόχο της σταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής.

Δημοσίευση σχολίου