Κάποτε στα
χρόνια της μαγείας, τα πάντα ήσαν πλήρη δαιμόνων. Οι δαίμονες ζούσαν στην
έρημο, στα βουνά, στα δάση, στο νερό, στις πέτρες, στα δέντρα, στις πηγές. Ήταν
ή αιτία για οτιδήποτε. Έστελναν την καρποφορία και την αφορία, την υγεία και
την αρρώστια. Με την εμφάνιση των θεών οι μαγικές τελετές πέρασαν στη λατρεία
και γίνονταν ιερές τελετές. Οι ιερείς αντικατέστησαν τους μάγους, οι εξαγνισμοί
και η θεραπεία των ασθενειών πέρασαν στη λατρεία του Απόλλωνα.
Γιος του
Απόλλωνα είναι ο Ασκληπιός, ένας ήρωας-θεός, που γεννήθηκε από θνητή γυναίκα,
απέκτησε παιδιά και πέθανε. Έτσι ανήκει στους θεοποιημένους ήρωες. Οι γιοι του
είναι ξακουστοί χειρούργοι που τους συναντάμε στα πεδία των μαχών στην Ιλιάδα:
Μαχάων και Ποδαλείριος και κόρες του είναι προσωποποιήσεις θεραπευτικών
εννοιών: Υγεία, Ιασώ, Πανάκεια, Ακεσώ.
ΥΓΕΙΑ:
Κόρη
του Ασκληπιού και της Ηπιόνης, προσωποποίηση της Υγείας. Τις πρώτες αναφορές
του ονόματός της τις βρίσκουμε στα Ομηρικά έπη. Αρχικά δεν είναι παρά η
προσωποποίηση μιας αφηρημένης ιδέας. Έτσι δεν είχε κανένα ατομικό
χαρακτήρα, αλλά δινόταν σαν προσδιοριστικό άλλων θεοτήτων και ιδιαίτερα της
Αθηνάς. Με το πέρασμα του χρόνου απέκτησε συγκεκριμένη μορφή. Όταν θεωρήθηκε
οριστικά κόρη του Ασκληπιού, απέκτησε και αυτή το ίδιο σύμβολο, δηλαδή ένα
φίδι. Το σύμβολο αυτό τη συνοδεύει σε όλες τις αναπαραστάσεις της, στις οποίες
ή το κρατά στο ένα της χέρι ή το τυλίγει γύρω από το σώμα της ή το
έχει δίπλα της.
Ως η ιδανική εικόνα
της τέλειας κατάστασης της υγείας, δεν επεμβαίνει κατά τη διάρκεια της
θεραπείας, αλλά στέκεται δίπλα παθητική, αν και γεμάτη ενδιαφέρον.
Αν και σαν μύθος
έχει απροσδιόριστη μορφή, η Υγεία συνδέθηκε αχώριστα με τον Ασκληπιό στη
λατρεία και στις απεικονίσεις. Ο λατρευτικός μύθος της προσδίδει, βέβαια, μόνο
τη θέση της κόρης, αλλά αυτή, ήδη από την αρχή, τιμάται σχεδόν ισότιμα δίπλα
στον πατέρα της.
Ως συμπληρωματική σύντροφος του θεραπευτή θεού και όχι
ως σύντροφος που τον υπηρετούσε, η Υγεία απολάμβανε και δική της λατρεία. Στην
Επίδαυρο και μάλιστα στην Πέργαμο σε ξεχωριστούς ναούς.
Η λατρεία της απέκτησε μεγάλη αίγλη στην Αθήνα τον 5ο αιώνα
π.Χ. Λατρευόταν επίσης στην Κόρινθο, στην Επίδαυρο, στην Τεγέα, στη Μεγαλόπολη,
στη Μαντίνεια κ.τ.λ.
Στην Τιτάνη της Πελοποννήσου, όπου βρέθηκε ένα πολύ
παλιό, καθώς φαίνεται, ιερό των δύο ιαματικών Θεών, οι γυναίκες θυσίαζαν τα
μαλλιά τους, που τα κρεμούσαν στο λατρευτικό άγαλμα.
Η Υγεία αποτέλεσε
θέμα πολλών καλλιτεχνικών αναπαραστάσεων, που οι περισσότερες σώζονται μέχρι
σήμερα. Τα αγάλματα την αναπαριστούν σαν μία σφριγηλή κοπέλα που χαμογελά
και γέρνει το κεφάλι της ελαφρά προς τα δεξιά ή αριστερά. Σε πολλές αγαλματικές
συνθέσεις ο θεός Ασκληπιός απεικονίζεται μαζί με την Υγεία. Ο Σκόπας από
την Πάρο δημιούργησε παράλληλα δύο τέτοια συμπλέγματα, στη Γόρτυνα της Αρκαδίας
και στην Τεγέα. Επίσης ο γλύπτης Βρύαξις από την Καρία έφτιαξε ένα σύμπλεγμα
του Ασκληπιού και της Υγείας. Η «Υγεία Hope», η μνημειοδέστερη
απεικόνιση της θεάς, είναι ενδεχομένως αντίγραφο της δημιουργίας του
Σκόπα.
Σύμφωνα με τους
αρχαίους, Υγεία υπάρχει, όταν τα στοιχεία που συνιστούν τη φύση του σώματος
(κατά τον Ιπποκράτη : αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μαύρη χολή) βρίσκονται σε
αρμονική σχέση μεταξύ τους. Οι ασθένειες εκδηλώνονται όταν ένα από τα στοιχεία
αυτά λείπει ή πλεονάζει. Επιπλέον, ο άνθρωπος αντιμετωπιζόταν σαν μία ολότητα.
Αρρώστια σήμαινε διατάραξη της αρμονικής ισορροπίας σώματος, ψυχής και κόσμου.
Έτσι όταν κάποιος αρρώσταινε, όφειλε να εξετάζεται ο τρόπος ζωής του και να
διορθώνεται.
Το σώμα λοιπόν με
τον ψυχικό και πνευματικό κόσμο αποτελούσαν κοινή μέριμνα της ιατρικής στον
αρχαίο κόσμο. Μιας ιατρικής που ήταν επηρεασμένη από την επιστήμη και τη
φιλοσοφία. Λαϊκές θεραπευτικές μέθοδοι και λατρευτικές πρακτικές θεραπείας δεν
απέκλειαν η μία την άλλη, αντίθετα ήταν αλληλοεξαρτώμενες. Εκφραστές και
ενσαρκωτές μιας τέτοιας ιατρικής ήταν ο Ασκληπιός και η Υγεία.
Δημοσίευση σχολίου